درد منتشر در امتداد مسیر عصب سیاتیک را که از کمر شروع و در مفصل‌های ران و باسن و پایین هر پا پخش می‌شود، سیاتیک گویند. سیاتیک معمولاً تنها یک سمت بدن را درگیر می‌کند.
درد سیاتیک عموماً زمانی بروز می‌یابد که بخشی از این عصب در اثر فتق دیسک، خار (زائده) استخوانی ستون فقرات یا تنگ شدن کانال نخاعی تحت فشار قرار بگیرد. پی‌آمد این امر التهاب، درد و غالباً بی‌حسی تقریبی پای مربوط به آن بخش از عصب است.
اگرچه درد به علت سیاتیک می‌تواند شدید باشد، اما اکثر موارد به کمک درمان غیرجراحی ظرف چند هفته تسکین می‌یابد. البته بیمارانی که از درد شدید همراه با ضعف قابل توجه پا یا تغییر عملکرد روده یا مثانه رنج می‌برند، احتمالاً باید جراحی شوند.
علائم و نشانه‌ها
از علائم درد سیاتیک میتوان گفت ویژگی شاخص سیاتیک دردی است که از کمر (مهره‌های کمری ستون فقرات) شروع و در باسن و رو به پایین در پشت پا منتشر می‌شود. اگرچه بیمار ممکن است در امتداد هر نقطه از مسیر عصبی ناراحتی را حس کند، اما احتمالاً مسیر درد از کمر تا باسن و پشت ران و ساق پا خواهد بود.
درد کمر در این حالت می‌تواند از سطح سنگین تا ملایم و از طاقت‌فرسا تا سوزشی متغیر باشد و گاهی شبیه به یک شوک الکتریکی است. همچنین، درد شدت می‌یابد هنگام سرفه یا عطسه و نشستن طولانی مدت به تشدید علائم منجر می‌شود. این نوع درد معمولاً تنها یک طرف بدن را درگیر می‌کند. برخی از بیماران همچنین با بی‌حسی، خارش یا ضعف عضلانی در پا مواجه می‌شوند و ممکن است بخشی از پا بی‌حس شده و بخش دیگر دردناک باشد.
علت‌ها و دلایل
تحت فشار قرار گرفتن عصب سیاتیک، معمولاً در اثر فتق دیسک بین مهره‌ای یا ایجاد شدن خار (زائده) استخوانی روی مهره‌ها، منجر به بروز درد سیاتیک می‌شود. به علاوه این عصب به ندرت به دلیل وجود تومور یا آسیب‌های ناشی از بیماری‌هایی مانند دیابت نیز تحت فشار قرار می‌گیرد.
عامل‌های خطر
عامل‌های خطر سیاتیک عبارت‌اند از:
- سن: با بالا رفتن سن تغییرهایی مانند فتق دیسک یا خار استخوانی در ستون فقرات رخ می‌دهد که منشأ اصلی بروز درد سیاتیک هستند.
- چاقی: با افزایش یافتن فشار روی ستون فقرات، اضافه وزن نیز عامل مضاعفی برای آن دسته از تغییرهای ستون فقرات می‌شود که مولد درد سیاتیک محسوب می‌شوند.
- شغل: شاغلین در حرفه‌هایی که لازمه انجامشان چرخاندن کمر، حمل و بلند کردن اشیاء سنگین یا رانندگی وسایل موتوری به مدت طولانی است، بیش از دیگران به سیاتیک مبتلا می‌شوند، البته هیچ مدرک مستدلی دال بر ارتباط بین شغل و درد سیاتیک وجود ندارد.
- نشستن طولانی: افرادی که ساعت‌های متمادی می‌نشینند یا سبک زندگی غیرفعال دارند نیز بیش از افراد فعال در معرض درد سیاتیک هستند.
- دیابت: این عارضه تأثیرگذار بر نحوه مصرف قند خون بدن احتمال آسیب‌های عصبی را افزایش می‌دهد.
زمان مراجعه به پزشک
درد سیاتیک ملایم معمولاً به مرور زمان برطرف می‌شود. چنانچه روشهای مراقبت از خود کمکی به تسکین علائم نکرد یا درد همچنان پس از گذشت یک هفته ادامه داشت، شدید یا به طور تدریجی وخیم‌تر شد، حتماً به پزشک مراجعه کنید. در صورت رویارویی با موارد زیر به سرعت برای درمان اقدام کنید:
- بروز درد شدید ناگهانی در کمر یا پا و بی‌حسی یا ضعف عضله‌های پا
- درد پس از آسیب دیدگی‌های شدیدی مانند سوانح رانندگی
- دشواری در کنترل روده یا مثانه
عوارض
اگرچه درد سیاتیک اکثر بیماران غالباً بدون درمان کاملاً برطرف می‌شود، اما سیاتیک ممکن است خطر آسیب دائمی عصب را نیز به دنبال داشته باشد. در صورت رویارویی با موارد زیر باید به مرکز فوریت‌های پزشکی مراجعه کرد:
- بی‌حس شدن پای درگیر
- ضعف پای درگیر
- از دست دادن کنترل روده یا مثانه (بی‌اختیاری)
آمادگی پیش از مراجعه به پزشک
تمام موارد درمان سیاتیک نیاز نیست ، اما چنانچه علائم شدید باشد یا بیش از یک ماه استمرار داشته باشد، باید به پزشک مراجعه نمود.
کارهای مفید پیش از مراجعه به پزشک
- نوشتن علائم و زمان شروع شدن آنها
- تهیه فهرستی از اطلاعات مهم پزشکی مانند عارضه‌هایی که پیش از این یا در حال حاضر به آنها مبتلا هستید، داروها، ویتامین‌ها یا مکمل‌های مصرفی
ذکر کردن صدمه‌ها یا تصادف‌های اخیری که آسیب دیدگی کمر را در پی داشته است. - درخواست از یکی از اعضا خانواده یا دوستان برای این که همراه شما به مطب پزشک بیاید و بتواند مواردی را که فراموش کرده‌اید به پزشک بگویید، یادآوری کند.
- یادداشت کردن سوالاتی که در نظر دارید از پزشک بپرسید تا بیشتری استفاده را از این ملاقات ببرید.
- شماری از پرسش‌های اصلی که باید در مورد کمر درد منتشر مطرح کنید عبارت‌اند از:
- محتمل‌ترین علت کمر درد من چیست؟
- آیا علل دیگری نیز وجود دارد؟
- آیا نیازی به انجام آزمایش‌های تشخیصی وجود دارد؟
- درمان‌های پیشنهادی پزشک چیست؟
- اثرهای جانبی داروهای تجویزی چیست؟
- طول درمان مصرف دارو چقدر است؟
- آیا جراحی گزینه درمانی مناسبی است؟ دلیل مثبت یا منفی بودن پاسخ سوال پیش چیست؟
- چه مواردی را باید رعایت نمود، محدودیت‌ها کدام‌اند؟
- چه اقداماتی را باید برای مراقبت از خود انجام داد؟
- روش پیشگیری از بروز مجدد علائم چیست؟
البته پزشکان متخصص این کلینیک با روی باز به تمام پرسش‌ها پاسخ خواهند داد، بنابراین اگر هر سوال دیگری نیز دارید در پرسیدن آن تردید نکنید.
انتظار از پزشک
پزشک احتمالاً پرسش‌هایی مانند موارد زیر را مطرح خواهد کرد:
- آیا در پا احساس ضعف یا بی‌حسی می‌کنید؟
- آیا انجام فعالیت‌های خاص یا قرار گرفتن بدن در موقعیت‌هایی معین باعث تشدید یا تخفیف درد می‌شود؟
- درد چقدر فعالیت‌ها را محدود می‌کند؟
- آیا فعالیت‌های بدنی سنگین انجام می‌دهید؟
- آیا به طور منظم ورزش می‌کنید؟ اگر بله، چه ورزش‌هایی انجام می‌دهید؟
- چه درمان‌ها یا روشهای مراقبت از خود را امتحان کرده‌اید؟ آیا موثر بوده‌اند؟
آزمایش‌ها و تشخیص
در طول معاینه، پزشک توانایی و واکنش عضلانی را بررسی می‌کند؛ به عنوان مثال، از بیمار می‌خواهد تا روی پنجه‌ها یا پاشنه بایستد، سر پا بنشیند و از حالت نشسته بلند شود، و پاها را یک به یک در حالت درازکشیده به پشت بلند کند. درد ناشی از سیاتیک معمولاً با انجام این حرکات تشدید می‌شود.
آزمایش‌های تصویربرداری
بسیاری از موارد فتق دیسک یا خار استخوانی که با هیچ علامتی همراه نیستند، در تصاویر پرتونگاری (اشعه ایکس) و دیگر روشهای تصویربرداری مشخص می‌شود. بنابراین پزشکان معمولاً دستور انجام این تصویربرداری‌ها را نمی‌دهند، مگر آن که درد شدید باشد یا پس از چند هفته بهبود نیافته باشد.
- پرتونگاری (اشعه ایکس): در پرتونگاری ستون فقرات وجود خار استخوانی فشار آورنده برعصب مشخص می‌شود.
- ام آر آی: در این روش از امواج رادیویی و آهن ربای قوی برای به دست آوردن تصاویری مقطعی از کمر استفاده می‌شود. به کمک این روش تصاویری با جزییات کامل از استخوان و بافت‌های نرمی چون دیسک برجسته شده به دست می‌آید. بیمار برای انجام این عمل روی تختی دراز می‌کشد که وارد دستگاه ام آر آی می‌شود.
- سی تی اسکن: گاهی هنگام سی تی اسکن ماده حاجب پیش از پرتونگاری داخل کانال نخاعی تزریق می‌شود؛ در این صورت این عمل را سی تی میلوگرام می‌نامند. ماده حاجب پخش شده اطراف نخاع و عصب‌های نخاعی در تصاویر با رنگ سفید مشخص می‌شود.
- عضله نگاری برقی (الکترومیوگرافی یا EMG): این روش برای اندازه گیری تکانه‌های الکتریکی تولید شده توسط اعصاب و واکنش‌های عضلات به کار برده می‌شود. فشردگی عصبی ناشی از فتق دیسک یا تنگ شدن کانال نخاعی به کمک این روش تایید می‌شود.
راه‌ها و روشهای درمان
اگر درد با روشهای مراقبت از خود تسکین نیابد، پزشک یکی از روشهای درمان عصب سیاتیک زیر را پیشنهاد خواهد کرد:
مراجعه به متخصص کار درمانی. این درمان تخصصی مهارت‌های مدیریت آسیب دیدگی در فعالیت‌های روزانه را آموزش می‌دهد.
دارو
داروهایی که معمولاً برای تسکین درد سیاتیک تجویز می‌شود، عبارت‌اند از:
- ضد التهاب‌ها
- شل کننده‌های عضلانی
- داروهای مخدر
- ضد افسردگی‌های سه حلقه‌ای
- داروهای ضد صرع
فیزیوتراپی
پزشک یا متخصص فیزیوتراپی به منظور پیشگیری از آسیب دیدگی‌های آتی برنامه توانبخشی را پس از فرونشستن درد حاد شروع می‌کند. این برنامه معمولاً تمرین‌ها وحرکت‌های خاصی را برای اصلاح حالت اندامی، تقویت عضله‌های نگهدارنده کمر و افزایش انعطاف‌پذیری دربرمی‌گیرد.
تزریق استروئید
به طور گاه به نظر می‌رسد پزشک تزریق کورتیکواستروئید در نزدیکی ریشه عصبی متاثر را پیشنهاد می‌دهد. این تزریق به کاهش درد کمک می‌کند، زیرا التهاب اطراف عصب تحریک شده را کاهش می‌دهد. با این حال، اثر این تزریق معمولاً پس از چند ماه از بین می‌رود. تعداد تکرارهای این تزریق محدود است، زیرا خطر بروز عوارض جانبی با افزایش تعداد تزریق‌ها افزایش می‌یابد.
طب سوزنی
پزشک در طب سوزنی سوزن‌هایی به باریکی مو را در نقطه‌های خاصی از پوست بدن فرو می‌کند. از یک سو شماری از پژوهش‌ها بیانگر تسکین یافتن کمر درد پس از طب سوزنی است، و از سوی دیگر تعدادی از پژوهشگران به هیچ وجه این روش را مفید نمی‌دانند. اگر تصمیم به انجام طب سوزنی گرفتید، حتماً به متخصص دارای مجوز مراجعه کنید تا مطمئن باشید که در این زمینه آموزش جامعی دیده است.
کایروپراکتیک (درمان دستی)
دستکاری ستون فقرات یکی از روشهای کایروپراکتیک است که برای درمان محدودیت توانایی حرکتی ستون فقرات انجام می‌شود. هدف این روش بازگرداندن حرکت ستون فقرات به حالت طبیعی و در نتیجه بهبود عملکرد و کاهش درد است. دستکاری ستون فقرات یکی از درمان‌های استاندارد ایمن و کارآمد کمر درد است، اما ممکن است برای درد منتشر مناسب نباشد.
ماساژ
ماساژ درمانی گردش خون را بهبود می‌دهد، عضله‌ها را شل می‌کند و میزان اندروفین را افزایش می‌دهد. اندورفین‌ها مخدرها یا مسکن‌های طبیعی بدن هستند.
مگنت (مغناطیس) درمانی
اگرچه درد سیاتیک معمولاً به خودی خود برطرف می‌شود، اما ممکن است تسکین آن هفته‌ها یا حتی ماه‌ها طول بکشد. بااین حال میتوان به کمک مغناطیس درمانی علائم سیاتیک را به سرعت کاهش داد. آهن رباها، مانند تمام موارد مغناطیس درمانی، باید تا حد امکان در نزدیکی محل درد، یعنی پایین کمر، قرار داده شود. اگرچه ممکن است بیمار از درد پایین پا یا باسن نیز رنج ببرد، اما دلیل و منشأ درد همان کمر است. با درمان ناحیه کمر و برطرف شدن درد سیاتیک درد پا و باسن نیز از بین خواهد رفت.
ازون تراپی
اوزون مورد استفاده در پزشکی مخلوطی از اکسیژن و اوزون است که کاربردهای درمانی متعدد دارد. اوزون درمانی به دلیل سهولت کاربرد و غیرتهاجمی بودن یک درمان سرپایی موفقیت‌آمیز برای درد سیاتیک کمر محسوب می‌شود. به علاوه نتایج مؤثر این روش و عدم وجود عوارض جدی اوزون درمانی در مقایسه با درمان‌های دیگری چون نوکلئولیز شیمیایی، دیسککتومی خودکار از راه پوست، میکرو جراحی و جراحی سنتی باعث شده است تا بسیار از پزشکان از این روش برای درمان کمر درد سیاتیک بهره بگیرند و آن را جایگزین مناسبی برای جراحی بدانند.
تراکشن یا کشش
بسیاری از متخصصین فیزیوتراپی و طب فیزیکی و توانبخشی در کنار درمان‌های دیگر از تراکشن (کشش) نیز برای تسکین کمر درد مزمن، به ویژه درد سیاتیک، بهره می‌گیرند.کشش مهره‌های کمری فشار روی عصب‌های تحت فشار را کم می‌کند، عضله‌ها را شل می‌کند و گرفتگی یا اسپاسم عضلانی را کاهش می‌دهد. از سوی دیگر اعمال این کشش به دلیل افزایش دادن فضای بین مهره‌ها فشار روی دیسک‌های بین مهره‌ای و ریشه‌های عصبی را کاهش می‌دهد. جدا شدن مهره‌ها موقتی است، اما ممکن است آن قدر طول بکشد تا برخی بیماران بتوانند بدون تشدید درد سیاتیک تمرین‌های فیزیوتراپی را انجام دهند.
بریس
بریس فشار و حمایت کافی را برای پیشگیری از آسیب بیشتر و تسهیل فرآیند التیام تامین می‌کند. بستن بریس کمر و پشت بدن یا کمربند طبی برای بیمارانی که به دلیل حساسیت کمر دچار علائم سیاتیک هستند، ضروری است. وقتی کمر حساس می‌شود، حرکاتی که قبلاً انجام دادنشان ساده بود، خسته کننده‌تر و سخت‌تر می‌شود. کمربند طبی مانند عصای زیربغل عمل می‌کند و در جذب نیروهایی که عضلات مرکزی هنگام فعالیت‌های روزمره‌ای مانند راه رفتن، خم شدن، چرخیدن و بلند شدن یا نشستن تحمل می‌کنند، به آنها کمک می‌کند. درست همان‌طور که برای راه رفتن نباید به عصای زیربغل وابسته بشویم، برای مدیریت درد نیز نباید مدتی طولانی از کمربند طبی استفاده کنیم.
بااین حال از آنجایی که بسیاری از بیماران برای تسکین کمر درد به سوءمصرف داروهای مسکن مخدر روی می‌آورند، کمربند طبی به وسیله‌ای ضروری تبدیل شده است، به خصوص اگر بیمار سابقه درد سیاتیک هم داشته باشد. در واقع کمربند طبی از ایجاد وابستگی به مسکن‌های مخدر جلوگیری می‌کند. چنانچه از بریس کمر در کنار برنامه ورزشی توانبخشی استفاده شود، دوران التیام علائم سیاتیک تسریع می‌شود.
ورزش
حرکات کششی عصب سیاتیک بهبود حالت اندامی را ارتقا می‌دهند و فشار روی عصب سیاتیک را کاهش می‌دهند. همچنین، ورزش درمانی به تسکین درد کمک می‌کند و انعطاف‌پذیری و قدرت را افزایش می‌دهد. تلاش کنید هر روز حرکات کششی عصب سیاتیک را در کنار فعالیت‌های ورزشی دیگر مانند پیاده‌روی، یوگا یا شنا انجام دهید. با این روش، درد عصب سیاتیک باید در عرض دو هفته کاهش یابد و پس از چهار تا شش هفته به طور کامل برطرف شود.
درد اکثر بیماران مبتلا به درد عصب سیاتیک با انجام دادن حرکات کششی آرام می‌شود. درهر حال در صورت ابتلا به درد سیاتیک حتماً قبل از شروع انجام ورزش درمانی با پزشک معالجتان مشورت کنید تا رگ سیاتیک آسیب بیشتری نبیند. در ادامه پنج حرکت کششی ساده عصب سیاتیک را توضیح می‌دهیم که آنها را می‌توانید هر روز در خانه انجام بدهید.
بالا آوردن زانو تا شانه
- به پشت روی زمین دراز بکشید و پاها را دراز کنید.
- پای راست را خم کنید و زانو را با هر دو دست نگه دارید.
- پای راست را به آرامی به سمت بالا و شانه چپ بکشید. اجازه ندهید که مفاصل ران از روی زمین بلند شود.
- 30 ثانیه در این حالت بمانید و سپس کشش را رها کنید.
- حرکت را برای سمت دیگر تکرار کنید. این نرمش کششی عصب سیاتیک را سه بار برای هر سمت انجام دهید.
کشش عضله همسترینگ در حالت ایستاده
- پاشنه راست را روی سطح مرتفعی، کوتاه‌تر از ارتفاع مفصل ران بگذارید. این سطح می‌تواند صندلی، میز یا پیشخوان آشپزخانه باشد.
- همان طور که زانو را صاف نگه داشته‌اید، از کمر رو به جلو خم شوید. در این حالت کششی را در پشت پا احساس می‌کنید. وقتی در حالت خمیده هستید، ستون فقراتتان را صاف نگه دارید.
- 30 ثانیه در این حالت بمانید، سپس به حالت اولیه برگردید.
- حرکت را بر روی پای چپ نیز انجام بدهید. این نرمش کششی را سه بار برای هر پا تکرار کنید.
چرخش ستون فقرات در حالت نشسته
- بنشینید و پاهایتان را دراز کنید.
- پای راست را از زانو خم کنید و کف پای راست را به گونه‌ای روی زمین بگذارید که در سمت خارجی زانوی چپ قرار بگیرد.
- اکنون از کمر به سمت زانوی خمیده بچرخید. آرنج چپ (ارنج مخالف) را روی سمت خارجی زانوی راست (زانوی خمیده) قرار بدهید. به این ترتیب کشش بیشتر می‌شود.
- 15 ـ 30 ثانیه در این حالت بمانید و بعد کشش را رها کنید.
- مراحل فوق را برای سمت دیگر بدن تکرار کنید. این نرمش کششی عصب سیاتیک را سه بار برای هر سمت انجام بدهید.
کبوتر نشسته
- بنشینید و پاهایتان را دراز کنید.
- پای راست را خم کنید و مچ راست را روی زانوی چپ قرار بدهید.
- رو به جلو خم شوید. بالاتنه باید با ران تماس پیدا کند.
- 20 ـ 30 ثانیه در این موقعیت بمانید. این وضعیت پایین کمر و عضلات سرینی را تحت کشش قرار می‌دهد.
- به وضعیت اولیه برگردید. مراحل فوق را برای سمت دیگر تکرار کنید. این حرکت کششی عصب سیاتیک را سه بار برای هر سمت تکرار کنید.
کبوتر رو به جلو
- چهار دست و پا روی زمین زانو بزنید.
- پای راست را بلند کنید و مقابل بدن بیاورید. پای دیگر را روی زمین در امتداد بدن دراز کنید. زانوی راست باید به سمت راست خم شده باشد و پای راست مقابل زانوی چپ قرار گرفته باشد.
- همان طور که پا را روی زمین نگه داشته‌اید و نوک پنجه رو به عقب است، پای چپ را پشت بدن روی زمین دراز کنید.
- وزن بدن را به تدریج از بازوها به پاها منتقل کنید. صاف بنشینید و دست‌هایتان را روی دو طرف پاها قرار بدهید.
- یک نفس عمیق بکشید. بالاتنه را هنگام بازدم روی پای جلویی رو به جلو خم کنید. وزن بدن را با بازوها نگه دارید.
- حرکت را برای سمت دیگر بدن تکرار کنید. این حرکت کششی عصب سیاتیک را سه بار برای هر سمت تکرار کنید.
جراحی
- جراحی بسته: یکی از روشهای تسکین و بهبود درد سیاتیک تزریق به کمک جراحی بسته می باشد.این روش معمولا بعد از اتمام مصرف یک دارو و همینطور فیزیوتراپی و قبل از جراحی باز انجام می شود.استفاده از روش تزریق علاوه بر درمان ،ابزاری هستند برای تعیین علت و منشا درد سیاتیک
- جراحی باز: جراحی باز معمولاً صرفاً زمانی انجام می‌شود که تحت فشار بودن عصب‌ها به ضعف، عدم کنترل روده یا مثانه یا تشدید تدریجی درد بیانجامد یا این که درد در برابر دیگر درمان‌ها مقاوم باشد. جراح زائده استخوانی یا بخشی از دیسک برجسته‌ای را برمی‌دارد که به عصب فشار می‌آورد.
پیشگیری
هیچ راه تضمین شده‌ای برای پیشگیری از سیاتیک وجود ندارد و همواره احتمال بروز مجدد این عارضه وجود دارد. در ادامه روشهای کارآمدی را برای محافظت از کمر توضیح می‌دهیم:
- ورزش و تمرین کردن منظم: برای قوی نگه داشتن کمر باید تمرین‌های مخصوص عضله‌های مرکزی، یعنی عضله‌های شکم و کمر، را جدی بگیرید. این عضله‌ها نقش مهمی را در حفظ حالت اندامی صحیح و هم‌محور بودن ستون فقرات ایفا می‌کنند. پزشک فعالیت‌ها و حرکت‌های مخصوص را به بیمار آموزش می‌دهد.
- حفظ حالت اندامی مناسب زمان نشستن: صندلی گردان با پشتی و دسته مناسب انتخاب کنید. بالشت یا حوله لوله شده کوچکی را پشت کمرتان به گونه‌ای قرار دهید که گودی طبیعی کمر حفظ شود. زانوها و مفصل‌های ران را در یک سطح نگه دارید.
- حفظ مکانیک مناسب بدن: اگر مدت زمان طولانی می‌ایستید، هر چند وقت یک بار یک پا را روی چهارپایه یا جعبه کوچکی قرار دهید. هنگام بلند کردن اشیاء سنگین پایین تنه را درگیر کنید، صاف بنشینید و بلند شوید، پشت و کمر را صاف نگه دارید و تنها زانوها را خم کنید. بار را نزدیک بدن نگه دارید و از بلند کردن و چرخیدن همزمان خودداری کنید.
- حفظ تناسب اندام: افزایش وزن و چاقی از عامل‌های فشردگی عصب سیاتیک محسوب می‌شود. ورزش منظم و رژیم غذایی سالم برای کاهش درد سیاتیک مؤثر است.
- تحمیل نکردن فشار به کمر و پاها: برای این منظور از نشستن درازمدت و بلند کردن اشیایی خودداری کنید که بیش از آن سنگین هستند که بتوانید به شیوه‌ای ایمن بلندشان کنید.
- ادامه دادن تمرین‌های فیزیوتراپی و درمان‌ها: پس از درمان درد سیاتیک نباید تمرین‌های فیزیوتراپی، از جمله کشش پا، را متوقف کرد و باید در صورت لزوم از چوب زیر بغل استفاده کرد.
