اسپوندیلیت آنکیلوزان (گرفتگی و خشکی عضلات کمر): درمان و علائم

اسپوندیلیت آنکیلوزان (روماتیسم ستون فقرات) یا AS یک بیماری مزمن و التهابی است که علائم آن درد و خشکی عضلات است. این بیماری بیش از همه ستون فقرات را تحت تاثیر قرار می دهد و موجب خشکی و اسپاسم کمر، خمیدگی ستون فقرات و درد هنگام نشستن و خم شدن می شود. این بیماری همچنین می تواند سایر مفاصل بدن را نیز تحت تاثیر قرار بدهد.

روماتیسم ستون فقرات در مردان 4بار بیش تر از زنان دیده شده. علائم بیماری معمولا در سن 15 تا 45 سالگی به وجود می آید. درمان قطعی برای رماتیسم ستون فقرات و جود ندارد اما با روش های گوناگونی می توان دردّ التهاب و خشکی کمر را کنترل کرد و بهبود داد.

علائم و نشانه ها

اسپوندلیت آنکیلوزان (روماتیسم ستون فقرات) یک بیماری مزمن است که به آرامی پیشرفت می کند. در مراحل اولیه استخوان های ساکروایلیاک در پشت لگن ملتهب و دردناک می شوند. در حقیقت یکی از اولین نشانه های بیماری AS حساسیت به لمس در ناحیه پشت لگن است. نشانه اولیه دیگر درد در پایین کمر است که تا باسن و ران ها ادامه دارد. این درد ممکن است کم یا زیاد باشد و گاهی شدت یابد و گاهی از بین بروند. خشکی و گرفتگی کمر معمولا در صبح بسیار بیشتر است و با حرکت کردن بیمار بهبود میابد.

با پیشروی بیماری ، سیستم ایمنی بدن برای مقابله با بیماری شروع به استخوان سازی می کند. هنگام حرکت دادن و خم کردن کمر درد شدت می یابد و چون بدن می داند که حرکت دادن مفصل موجب درد می شود با تشکیل استخوان های جدید سعی در محدود کردن حرکت مفاصل دارد. با استخوان سازی بدن ، بافت های استخوانی بین مهره ها شروع به شکل گیری می کنند و در نهایت مهره ها به هم جوش می خورند و در این حالت احتمال شکستگی کمر نیز زیاد است. علاوه بر این تشکیل بافت استخوانی لیگامنت ها را نیز تحت تاثیر قرار می دهد و همچنین باعث تنگی کانال نخاعی می شود که این حالت نیز منجر به مشکلات اعصاب نخاعی مانند ضعف حرکتی می شود.

علائم دیگر گرفتگی و خشکی عضلات کمر

–    محدودیت حرکتی در ناحیه کمر
–    درد هنگام حرکت دادن کمر و خم شدن یا نشستن
–    با پیشرفت بیماری ، کمر بیمار خمیده می شود و بیمار هنگام تلاش برای صاف کردن کمر خود احساس ناراحتی می کند. AS از مهره های پایینی کمر شروع می شود و با پیشرفت آن به مهره های بالایی می رسد
–    درد در میانه کمر و احساس خشکی کمر و محدودیت حرکتی در قفسه سینه و درد هنگام تنفس
–    احساس درد در پاها و همچنین ضعف ، بی حسی و گزگز و بی اختیاری در دفع ( علائم پیشرفته)
–    التهاب دیسک های بین مهره ای که علامتی شایع است و ناشی از سخت شدن و ضخیم شدن بافت بیرونی دیسک است. التهاب دیسک منجر به حرکات غیر عادی دیسک و درد می شود.
–    تغییر شکل ستون فقرات به صورت گودی کمر و قوز کمر

علت و دلایل گرفتگی و خشکی عضلات کمر

علت دقیق بیماری اسپوندیلیت آنکیلوزان (روماتیسم ستون فقرات) هنوز به طور کامل مشخص نشده است. با این حال، دانشمندان باور دارند که عامل اصلی این بیماری به عنوان یک عارضه ژنتیکی عمل می‌کند و برخی عوامل محیطی نیز بر آن تأثیر می‌گذارند. بیشتر افراد مبتلا به این بیماری حاوی ژنی به نام HLA-B27 هستند. در حقیقت، 95 درصد از بیماران سفیدپوست و 50 درصد از بیماران سیاهپوست مبتلا به اسپوندیلیت آنکیلوزان دارای این ژن هستند و میزان ابتلا به این بیماری در افرادی که این ژن را ندارند کمتر است.

مشخص نیست که این ژن چگونه بر احتمال بروز AS اثر می گذارد و برخی معتقدند نوعی عفونت باکتریایی علت این بیماری است. درست است که این ژن احتمال بروز این بیماری را می دهد اما تمام کسانی که این ژن را دارند به AS مبتلا نمی شوند.

تشخیص گرفتگی و خشکی عضلات کمر

این بیماری از طریق یک آزمایش یا تست مشخصی قابل تشخیص نیست. در صورتی پزشک با توجه به شرح حال شما و علائمی که دارید احتمال ابتلا به این بیماری را بدهد موارد زیر را انجام می دهد:

–    انجام معاینه فیزیکی کامل از جمله معاینه ستون فقرات و قفسه سینه
–    تجویز عکسبرداری رادیولوژی یا دیگر عکسبرداری های تشخیصی برای مشاهده وضعیت استخوان ها و مفاصل
–    تجویز آزمایش خون برای تشخیص وجود التهاب و ابتلا به انواع آرتروز

راه ها و روش های درمان گرفتگی و خشکی عضلات کمر

روش های درمانی که در مورد این بیماری به کار گرفته می شود با هدف بهبود علائم بیمار و پیشگیری یا کنترل تغییر شکل ستون فقرات انجام می شود. در موارد بسیار نادری به انجام جراحی نیاز است و روش های درمان غیر جراحی گوناگونی برای بیماری در دسترس هستند. روش های درمانی استاندارد به شرح زیر هستند:

 ورزش

این روش یکی از بهترین راه ها برای تسکین طولانی مدت درد است به خصوص در صورتی که شخص همزمان با انجام ورزش از داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی ( که پزشک تجویز کرده) استفاده کند. انجام ورزش باعث افزایش دامنه حرکتی مفاصل و منعطف نگه داشتن آن ها می شود. از طرفی بی حرکتی و عدم انجام ورزش برای مدت طولانی باعث رشد استخوانی بیشتر در ستون فقرات و جوش خوردن آن ها به هم می شود چرا که در اثر عدم تحرک مفاصل به اندازه کافی به کار گرفته نمی شوند. انجام ورزش همچنین به داشتن قامت صحیح ( راستای صحیح کمر و نه به شکل قوز و خمیده) می شود چرا که عضلات کمر تقویت شده و به خوبی از ستون فقرات محافظت می کنند.

دارو

داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) مانند ناپروکسن و ایندومتاسین، داروهایی هستند که پزشکان عموماً برای درمان بیماری اسپوندیلیت آنکیلوزان تجویز می‌کنند. این داروها توانایی کاهش درد و التهاب و بهبود خشکی و محدودیت حرکت مفاصل را دارند. یکی از عوارض جانبی مشترک این داروها خونریزی معده است.

در صورتی که داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی برای بیمار موثر نباشد پزشک داروهای بلوک کنندهTNF (یا ضد عامل نکروز دهنده تومور) را تجویز می کند. TNF یک سلول پروتئینی است که در بیماری های اسپوندیلیت آنکیلوزان باعث التهاب مفصل می شود. داروهای بلوک کننده TNF این سلول ها را هدف قرار می دهند و باعث کاهش التهاب و درد و خشکی و ورم مفصل می شوند. این داروها از طریق تزریق زیر پوستی یا داخل رگ به بیمار داده می شوند.عوارض جانبی این داروها فعال شدن بیماری سل نهفته یا خاموش د بدن و برخی اختلالات عصبی می باشد

فیزیوتراپی

ممکن است پزشک انجام درمان های فیزیوتراپی را به شما تجویز کند. یک دوره توانبخشی که به خوبی طراحی شده باشد می تواند در تسکین درد و التهاب اثر زیادی داشته باشد، دامنه حرکتی و قدرت ماهیچه های بیمار را بالا ببرد و به او کمک کند کار های روزانه اش را با راحتی و توانایی بیشتر انجام دهد.

انجام حرکات اصلاحی ایمن به تحرک بیمار و قامت صحیح او کمک می کند. فیزیوتراپی در کنترل درد و پیشگیری از بد فرم شدن ستون فقرات موثر است. جلسات فیزیوتراپی احتمالا برای دو تا سه بار در هفته و به مدت شش هفته تجویز می شود. اهداف فیزیوتراپ عبارتند از:

– آموزش حفظ قامت صحیح و عادات حرکتی صحیح برای جلوگیری از بروز قوز کمر و پشت
– آموزش نحوه صحیح خوابیدن روی یک تشک سفت و پشتی نازک
– آموزش نحوه نگه داشتن سطح فعالیت بدن به میزان کافی
– آموزش حرکات ویژه کششی و حرکات ویژه تقویت عضلات
– آموزش تکنیک هایی برای کنترل بیماری

کمر بند طبی

نوع ویژه ای از بریس یا کمر بند طبی با نام TLSO که مانند یک کت می باشد به بیمار تجویز می شود که به منظور ثابت نگه داشتن قسمت میانی ستون فقرات است. این بریس برای مدت سه ماه یا بیشتر باید پوشیده شود. مدت زمان لازم برای پوشیدن بریس به میزان پیشرفت بیماری و وضعیت فعلی ستون فقرات و وجود شکستگی یا دفورمیتی در ستون فقرات بستگی دارد.

گردنبند طبی

یک بریس مخصوص گردنی به نام HALO برای شکستگی های ستون فقرات ناشی از AS در ناحیه گردن استفاده می شود و علاوه بر بی حرکت نگه داشتن  کشش ستون فقرات هم اعمال می کند. این بریس دارای میله هایی است که روی جمجمه قرار داده شده و توسط حلقه ای به دور سر به هم متصل شده و این حلقه توسط دو میله عمودی به کت که محکم به بالا تنه چسبیده ست وصل شده و از این طریق سر را بی حرکت نگه می دارد. این بریس نیز بسته به شدت بیماری برای مدت سه ماه یا بیشتر برای درمان گردن درد استفاده می شود.

تزریق کورتیکواستروئید

کورتیکواستروئیدها داروهای ضد التهاب قوی هستند که می‌توان آنها را به صورت قرص خوراکی یا تزریق مستقیم به محل مورد نیاز استفاده کرد. در صورتی که مفاصل خاصی شدیداً التهاب داشته باشند، این دارو مستقیماً به مفصل یا منطقه مورد نیاز تزریق می‌شود. بعد از تزریق، بیمار باید تا 48 ساعت استراحت کند و سپس اثر دارو آشکار می‌شود و درد تسکین می‌یابد. به دلیل عوارض جانبی ممکن، تزریق این دارو باید به تعداد محدودی در سال انجام شود و بین هر تزریق (به یک مکان) حداقل باید سه ماه فاصله وجود داشته باشد.

جراحی

اکثر موارد ابتلا به AS نیازی به انجام جراحی ندارند. در مواردی که مفصل شدیدا آسیب دیده باشد ممکن است برای تسکین درد و بازیابی حرکت مفصل نیاز به جراحی تعویض مفصل باشد. برای مثال در موارد آسیب شدید مفصل لگن ( جایی که بیماری از آن جا شروع می شود) نیاز به تعویض مفصل لگن است. در موارد نادری نیز بر اثر خمیدگی و تغییر شکل شدید ستون فقرات نیاز به انجام جراحی بر روی ستون فقرات می باشد.