اسپوندیلیت آنکیلوزان (روماتیسم ستون فقرات) نوعی آرتروز التهابی است که عمدتا بر ستون فقرات تأثیر می‌گذارد. علائم روماتیسم ستون فقرات شامل کمردرد، سفتی، و کاهش تحرک در ستون فقرات است. اسپوندیلیت آنکیلوزان معمولاً بر روی مفاصل ساکروایلی تأثیر می‌گذارد. این مفاصل پایه ستون فقرات (ساکروم) را به لگن شما متصل می‌کنند. سایر مفاصل مانند باسن و شانه‌ها نیز ممکن است تحت تأثیر قرار بگیرند، همانطور که چشم‌ها، پوست، روده و ریه‌ها نیز از این مشکل در امان نیستند. اسپوندیلیت آنکیلوزان بیشتر از زنان روی مردان تأثیرگزار است. این علائم معمولاً بین سنین 15 تا 45 سالگی ظاهر می‌شود. با اینکه در حال حاضر درمانی برای بیماری روماتیسم ستون فقرات وجود ندارد، اما کارهای بسیاری وجود دارد که می‌توانید برای کنترل علائم خود انجام دهید.
اسپوندیلیت آنکیلوزان یک بیماری خود ایمنی است. این بدان معناست که این بیماری در نتیجه یک سیستم ایمنی معیوب رخ می‌دهد. سیستم ایمنی بدن به جای شناسایی عناصر خارجی (مانند ویروس‌ها و باکتری‌ها) و حمله به آن‌ها برای حفظ سلامتی، به اشتباه به بافت‌های سالم در داخل و اطراف مفاصل حمله کرده و باعث التهاب و درد مداوم می‌شود.
علل اسپوندیلیت آنکیلوزان
علت روماتیسم ستون فقرات هنوز به طور کامل ناشناخته است؛ اما فرضیه‌هایی وجود دارد که نقش ژنتیک در ابتلا به این بیماری را بررسی می‌کنند. اگر در خانواده خود سابقه این بیماری وجود داشته باشد، احتمالاً شما نیز به اسپوندیلیت آنکیلوزان مبتلا خواهید شد.
اکثر مبتلایان به روماتیسم ستون فقرات ژنی به نام HLA-B27 دارند، هرچند، این ژن در افرادی که روماتیسم ستون فقرات ندارند نیز یافت می‌شود. از آنجا که حضور این ژن به طور خودکار منجر به اسپوندیلیت آنکیلوزان نمی‌شود، بنابراین تصور می‌شود عوامل دیگری نیز در ابتلا به ابین بیماری دخیل هستند.
علائم اسپوندیلیت آنکیلوزان
علائم روماتیسم ستون فقرات در افراد مختلف متفاوت است. شایع‌ترین علائم آن عبارت است از:
- درد و سفتی در ناحیه کمر، باسن، یا گردن به ویژه در هنگام صبح. این علائم بعد از استراحت اغلب بدتر شده و با ورزش برطرف می‌شوند.
- درد در تاندون‌ها (که عضلات را به استخوان‌ها وصل می‌کند) و رباط‌ها (که استخوان‌ها را به یکدیگر متصل می‌کنند). اغلب به صورت درد در قسمت جلوی قفسه سینه، پشت پاشنه، یا زیر پا احساس می‌شود.
- احساس کوفتگی (خستگی شدید).
این علائم ممکن است روز به روز تغییر کند و شدیدتر شود. به دوره‌ای که این اتفاق می‌افتد دوره شعله‌ور شدن بیماری گفته می‌شود. شعله‌ور شدن بیماری ممکن است بسیار غیرقابل پیش‌بینی باشد یا با کمی هشدار اتفاق بیفتد.
در صورت ابتلا به روماتیسم ستون فقرات چه اتفاقی برای من خواهد افتاد؟
با درمان صحیح، بیشتر مبتلایان به اسپوندیلیت آنکیلوزان می‌توانند زندگی کامل و فعالی را داشته باشند. بسیاری از افراد متوجه می‌شوند که گاهی برخی از علائم آن‌ها تشدید شده (معروف به “شعله ور” شدن بیماری) و گاهی نیز علائم آن بهتر می‌شود. روماتیسم ستون فقرات در بیشتر موارد با درمان به خوبی کنترل شده و درد آن نیز با گذشت زمان بهبود می‌یابد. با این حال، برخی از افراد ممکن است درد شدید و طولانی مدتی را تجربه کنند. در نتیجه التهاب ستون فقرات، این امکان وجود دارد که در اطراف مفاصل استخوان جدیدی رشد کند. این اتفاق منجر به سفتی دائمی در کمر یا گردن برخی از افراد مبتلا به اسپوندیلیت آنکیلوزان می‌شود. در موارد شدید، این استخوان اضافی می‌تواند استخوان‌های ستون فقرات را با هم جوش دهد و حرکت ستون فقرات را متوقف کند. هم‌جوشی ستون فقرات می‌تواند منجر به خمیدگی یا حالت خم شده رو به جلو در فرد شود. این اتفاق برای افراد مبتلا به این بیماری عادی است اما معمولاً با شروع درمان مناسب در اسرع وقت می‌توان از آن جلوگیری کرد.
تشخیص اسپوندیلیت آنکیلوزان
بسیاری از افراد در مراحل اولیه روماتیسم ستون فقرات فکر می‌کنند که کمر درد دارند و به دنبال درمان نمی‌روند. اما باید توجه داشته باشید که تشخیص به موقع این بیماری بسیار مهم است زیرا بسیاری از درمان‌های در دسترس در مراحل اولیه بیماری موثر هستند. پزشک معالج اسپوندیلیت آنکیلوزان را از علائم، معاینه بدنی و آزمایش خون برای اندازه گیری میزان التهاب تشخیص می‌دهد. پزشک شما ممکن است از اشعه ایکس ستون فقرات شما نیز برای تشخیص استفاده کند، اما این آزمایشات در مراحل اولیه بیماری ممکن است نتایج طبیعی داشته باشند. اگر پزشک شما مشکوک به بیماری روماتیسم ستون فقرات است باید به روماتولوژیست، پزشک متخصص آرتریت، مراجعه کنید.
ممکن است برای تشخیص این بیماری لازم باشد چندین آزمایش انجام دهید. از جمله:
- تاریخچه پزشکی
- معاینه فیزیکی
- اسکن‌هایی مانند اشعه ایکس ، CT (توموگرافی کامپیوتری) یا MRI (تصویربرداری با رزونانس مغناطیسی)
- آزمایش خون
- آزمایش C پروتئین واکنشی (CRP) – برای بررسی وجود التهاب
- میزان رسوب گلبول‌های قرمز (ESR) – آزمایش دیگری برای بررسی وجود التهاب
- شمارش کامل خون (CBC) – برای بررسی کم خونی (تعداد کم گلبول های قرمز خون)، که عارضه التهاب مزمن مرتبط با اسپوندیلیت آنکیلوزان است و بررسی تعداد گلبول‌های سفید خون که نشانگر التهاب است، انجام می‌شود.
- آزمایش آنتی ژن HLA-B27 – برای تعیین اینکه آیا کسی این آنتی ژن لوکوسیت انسانی را در سلول‌های خود دارد یا خیر، که با افزایش خطر ابتلا به اسپوندیلیت آنکیلوزان ارتباط دارد. در این آزمایش روماتیسم ستون فقرات تشخیص داده نمی‌شود، اما این نتایج به همراه نتایج دیگر آزمایش‌ها و ارزیابی علائم و نشانه‌های فیزیکی به تایید یا رد تشخیص اسپوندیلیت آنکیلوزان کمک می‌کند.
- اشعه ایکس یا سایر آزمایش‌های تصویربرداری – به دنبال دیدن تغییر در ستون فقرات و باسن هستند، اگرچه ممکن است چندین سال طول بکشد تا تغییرات دژنراتیو مشخصه قابل مشاهده باشد.
این آزمایشات اصولاً توسط پزشک یا روماتولوژیست انجام می‌شود. روماتولوژیست‌ها پزشکانی هستند که در حوزه بیماری‌های موثر بر عضلات، استخوان‌ها و مفاصل، و یا بیماری‌های اسکلتی و عضلانی متخصص هستند. این متخصصان به شما توضیح می‌دهند که آزمایشات به دنبال چه هستند و نتایج آن‌ها چه معنایی دارند.
درمان اسپوندیلیت آنکیلوزان
درمانی برای روماتیسم ستون فقرات وجود ندارد. هدف از درمان، درواقع مدیریت درد، کاهش خطر عوارض، و بهبود کیفیت زندگی شما است. روماتولوژیست شما مطابق با علائم خاص و شدت وضعیت شما، درمان مناسب شما را شروع خواهد کرد. برای این کار پزشک ممکن است داروهای مختلفی را برای یافتن مفیدترین دارو برای شما امتحان کند.
دارو
داروهایی برای درمان اسپوندیلیت آنکیلوزان وجود دارد که شامل موارد زیر است:
- مسکن ها (داروهای تسکین دهنده درد) – برای تسکین موقتی درد
- داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) – برای کمک به کنترل التهاب و تسکین موقتی درد
- کورتیکواستروئیدها – برای کنترل یا کاهش سریع التهاب
- داروهای ضد روماتیسمی اصلاح کننده بیماری (DMARDs) – برای کنترل سیستم ایمنی بیش فعال شما
- بیولوژیک‌ها یا داروهای بیولوژیکی – داروهای اصلاح کننده بیماری‌های بیولوژیکی که برای کنترل سیستم ایمنی بدن شما تجویز می‌شوند، اما به روشی بسیار هدفمند تر.
ورزش
اگرچه ورزش برای سلامت عمومی بدن بسیار مهم است، اما در مدیریت بیماری روماتیسم ستون فقرات از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. ورزش نه تنها برای تسکین درد، بلکه برای حفظ تحرک و انعطاف‌پذیری ستون فقرات نیز بسیار مهم است. تمرین‌های تقویتی خاص به حفظ قدرت از طریق ستون فقرات کمک می‌کند. تمریناتی که در آب گرم (هیدروتراپی) انجام می‌شود نیز می‌تواند مفید باشد.
برای حفظ سلامت عمومی بدن خود، توصیه می‌شود تمرینات تقویتی و هوازی را انجام دهید. مراجعه به یک فیزیوتراپیست یا فیزیولوژیست ورزشی می‌تواند برای شما مفید باشد تا یک برنامه ورزشی مناسب برای نیازهای خاص شما طراحی شود. برخی از فیزیوتراپیست‌ها علاقه ویژه‌ای به درمان اسپوندیلیت آنکیلوزان دارند.
خودمدیریتی
کارهای بسیاری وجود دارد که می‌توانید برای کمک به خودتان انجام دهید، از جمله:
- در مورد بیماری خود بیشتر بیاموزید – هرچه بیشتر درمورد روماتیسم ستون فقرات بدانید، بیشتر می‌توانید در مورد مراقبت‌های بهداشتی خود تصمیمات آگاهانه بگیرید و نقش موثری در مدیریت آن داشته باشید
- تا حد امکان ورزش کنید و فعال باشید – با متخصص فیزیوتراپی یا فیزیولوژیست ورزشی خود برای مشاوره‌های خاص درباره ورزش روزانه و حرکات کششی صحبت کنید
- استرس خود را مدیریت کنید – استرس می‌تواند علائم شما را تشدید کرده و حال شما را بدتر کند
- اگر مدت زمان طولانی (به عنوان مثال در محل کار یا هنگام مسافرت) است که در یک موقعیت قرار گرفته‌اید یا ایستاده‌اید، تغییر وضعیت داده، بلند شوید، و حرکت کنید.
- درگیر فعالیت‌های معمول منزل خود و همچنین کار، اوقات فراغت، و فعالیت‌های اجتماعی شوید. ارتباطات اجتماعی بسیار مهم هستند
- از وضعیت خود آگاه باشید – هنگام نشستن، ایستادن و حتی دراز کشیدن. بدن شما باید در تراز صحیح قرار بگیرد و همچنین شل و انعطاف‌پذیر باشد
- برای سلامتی کلی خود یک رژیم غذایی سالم و متعادل داشته باشید
- استرس خود را مدیریت کنید – استرس می‌تواند علائم شما را تشدید کرده و حال شما را بدتر کند
- احساسات خود را تصدیق کنید – طبیعی است که هنگام تشخیص بیماری اسپوندیلیت آنکیلوزان احساست منفی شما را فرا بگیرد. ممکن است دچار احساس ترس، ناامیدی، غم یا عصبانیت شوید. مهم است که در صورت تأثیرگذاری بر زندگی روزمره خود، این احساسات را تصدیق کرده و به برطرف کردن آن‌ها کمک کنید. پزشک شما می‌تواند اطلاعاتی درباره روش‌های کمک و حمایت از شما ارائه دهد.
- از کمک و حمایت دیگران استفاده کنید – شاید برایتان مفید باشد که با گروه اسپوندیلیت آنکیلوزینگ ویکتوریا تماس بگیرید و با افرادی که مبتلا به روماتیسم ستون فقرات هستند صحبت کنید و بدانید که در چه مسیری قرار گرفته‌اید.
