یک ستون فقرات سالم، به‌طور طبیعی دارای انحنایی از جلو به عقب می‌باشد. قسمت پایین کمر (ستون فقرات ناحیه پایین کمری) دارای یک منحنی کمی رو به جلو و قسمت فوقانی کمر (ستون فقرات ناحیه‌ی قفسه سینه) دارای یک منحنی مبلیم به عقب است. این منحنی‌ها شوک ناشی از فعالیت‌های روزمره مانند راه رفتن، پریدن و دویدن را جذب می‌کنند.
وضعیتی بنام گودی کمر (بدر اصطلاح پزشکی به آن لوردوز میگویند) وجود دارد که در آن یک منحنی بیش از حدی در ستون فقرات است که معمولاً کمر را تحت تأثیر قرار می‌دهد. کودکان نیز در موارد نادری دچار انحنای مشخص و رو به جلویی در ناحیه گردن، یا همان لوردوز گردنی می‌شوند. البته گودی کمر می‌تواند افراد در هر سنی را تحت تأثیر قرار دهد. در موارد نادر، انحنای شدید ستون فقرات به سمت جلو یا همان گودی کمر می‌تواند دردناک شده و بر توانایی حرکت فرد تأثیر بگذارد.
گودی کمر چه علائمی دارد؟
اشخاصی که مبتلا به لوردوز هستند، ممکن است ظاهری داشته باشند که کمر آن‌ها به شدت قوس دارد و فرورفتگی در منطقه کمری رخ می‌دهد. در وضعیت بدنی آن‌ها، ممکن است قوس کمری بیش از حد ظاهر شود. همچنین، باسن آن‌ها ممکن است بیش از حد طبیعی به سمت خارج منحرف شده و شکم به جلو متمایل باشد. هنگامی که فرد مبتلا به لوردوز در وضعیت خم شدن به عقب قرار می‌گیرد، ممکن است دشواری یا حتی غیرممکن باشد کمر را به سمت زمین فشرده کند.
توجه داشته باشید که این ویژگی‌ها به عنوان نتیجهٔ تغییرات در ساختار استخوان‌ها و عضلات در منطقه کمری در افراد مبتلا به لوردوز ظاهر می‌شوند. این توصیفات ممکن است تفاوت‌هایی در بین افراد با لوردوز داشته باشد، ولی در کل، این ویژگی‌ها معمولاً در این حالت دیده می‌شوند.
در موارد نادر، افراد مبتلا به گودی شدید کمر ممکن است درد، بی‌حسی، گزگز یا ضعف در یک یا هر دو پا داشته باشند. همچنین ممکن است کنترل مثانه خود را از دست بدهند. اگر فردی این علائم را دارد، باید در اسرع وقت توسط متخصص ستون فقرات معاینه و وضعیت او بررسی شود.
چه عواملی باعث ایجاد گودی کمر می‌شوند؟
در بسیاری از موارد، پزشکان علت دقیق گودی کمر را نمی‌دانند. اگرچه گودی کمر بیشتر در دوران بلوغ شروع به پیشرفت می‌کند، اما برخی از کودکان با خطر بیشتری برای ابتلا به این وضعیت به دنیا می‌آیند. گودی کمر اغلب با یکی از موارد، یا شاید بتوان گفت دلایل، زیر همراه است:
- وضعیت قرارگیری بدن (پوسچر): ستون فقرات در ناحیه پایین کمر برای آنکه ثابت و مستحکم باقی بماند، به عضلات اطراف شکم و پایین کمر (عضلات شکمی) متکی است. افرادی که عضلات شکمی ضعیفی دارند، بیشتر احتمال دارد که دچار گودی کمر شوند.
- اضافه وزن: اضافه وزن در ناحیه شکم، فشاری بر کمر وارد می‌کند و باعث می‌شود که کمر به جلو متمایل شود و این امر خطر ابتلا به گودی کمر را افزایش می‌دهد.
- تروما و آسیب: آسیب‌های ورزشی، سوانح رانندگی یا زمین خوردن‌های شدید ممکن است باعث اسپوندیلولیز، شکستگی استرسی مهره‌های ستون فقرات شود. این شکستگی می‌تواند ستون فقرات را ضعیف کرده و باعث خم شدن مهره‌های آسیب دیده با زاویه‌ای شدیدتر شود.
- جراحی: دورسال ریزوتومی انتخابی (قطع انتخابی ریشه‌های حسی اعصاب نخاعی) که یک روش جراحی کم تهاجمی است و ممکن است برای کاهش اسپاستیسیتی پا در برخی از بیماران مبتلا به فلج مغزی استفاده شود، می‌تواند منجر به گودی کمر شود.
- مشکلات عصبی -عضلانی: افراد مبتلا به بیماری‌هایی که عملکرد عصب و عضله را مختل می‌کنند نیز ممکن است دچار گودی کمر شوند. از جمله این مشکلات می‌توان به دیستروفی عضلانی، فلج مغزی و چندین مورد دیگر اشاره کرد.
- مشکلات لگن: برخی از کودکان و افراد بزرگ‌سال مبتلا به دیسپلازی رشد مفصل ران نیز دچار گودی کمر می‌شوند.
عوارض گودی کمر چیست؟
امروزه و به ویژه در عصر فن‌آوری امروزی، غیرممکن است که بتوان از وضعیت قرارگیری نامناسب بدن (پستچر نادرست)، فرار کرد. اگرچه وضعیت قرارگیری نامناسب بدن چیزی فراتر از یک مسئله کوچک روزانه است. وضعیت قرارگیری نامناسب بدن می‌تواند اثرات مضری را برای فرد در پی داشته باشد؛ اثرات منفی هم بر روی بدن و هم بر ذهن است. برای مراقبت از خود، باید خیلی مراقب وضعیت قرارگیری صحیح و مناسب بدنتان باشید. ممکن است این کار برای یک لحظه خسته کننده باشد، اما حالت قرارگیری بدن در وضعیت صحیح برای طولانی‌مدت مفید خواهد بود! در اینجا به شرح اثرات منفی وضعیت قرارگیری نامناسب بدن و گودی کمر می‌پردازیم که این اثرات می‌توانند هم آنی و هم تدریجی باشند. هنگامی‌که همه‌چیز را درباره‌ی اثرات منفی و بدخیمی که این وضعیت برای شما در پی خواهد داشت، بدانید، آن‌وقت برای همیشه مراقب وضعیت و حلت قرارگیری بدن خودتان خواهید بود.
درد
شایع‌ترین اثرات منفی ناشی از قرارگیری بدن در وضعیت نامناسب و گودی کمر، درد و ناراحتی در ناحیه‌ی کمر است. این درد همچنین قابل‌توجه‌ترین عارضه جانبی از این وضعیت می‌باشد. از آنجا که بدن در یک وضعیت قرارگیری نامناسب بدن در حالت خمیده قرار دارد، این وضعیت فشار فوق‌العاده‌ای را بر روی کمر وارد می‌کند و به قسمت فوقانی بدن فشار وارد می‌کند. کمردرد شایع‌ترین نوع دردی است که با وضعیت قرارگیری بد بدن همراه است و بعد از آن، گردن درد و درد شانه‌ها می‌باشد. این اثرات منفی نه‌تنها فوری هستند، بلکه می‌توانند به‌تدریج منجر به عدم تراز در ستون فقرات و درد مفاصل شوند.
ضعیف شدن گردش خون
قرارگیری بدن در وضعیت نامناسب می‌تواند منجر به گردش خون ضعیف در بدن شود. این امر به ویژه هنگامی محقق می‌شود که قرارگیری بدن در وضعیت نامناسب به همراه نشستن برای مدت طولانی باشد. هنگامی‌که نشسته‌اید و با قرار گرفتن در یک حالت بدنی نامناسب، راه جریان خون کافی و مناسب در بدن را می‌بندید و این ممکن است برای سلامتی شما مضر باشد. وقتی برای مدت زیادی نشسته‌اید سعی کنید فعال باشید، مخصوصاً وقتی سر کار هستید. در طول روز تغییرات تدریجی را در وضعیت بدنتان ایجاد کنید: بایستید، بدنتان را بکشید و با شانه‌هایی به عقب برده شده بنشینید. اگر پشت میز کارتان جمع شوید و به اصطلاح قوز کنید، گردش خون در بدنتان ضعیف خواهد شد و حتی ممکن است رگ‌های واریسی در اندام‌ها ایجاد شود.
خلق‌وخوی ناخوشایند
در حالی که قرار دادن بدن در وضعیتی مناسب می‌تواند از بروز افسردگی جلوگیری کند، قرارگیری بدن در وضعیت نامناسب، به بروز این مشکل کمک می‌کند. در یک مطالعه گزارش شده است که افرادی که با حالت خمیده یا افتاده می‌نشینند، ترس بیشتر، اعتماد به نفس پایین تر و روحیه‌ی ضعیف‌تری نسبت به افرادی که به حالت صاف و کشیده می‌نشینند، از خود نشان می‌دهند. در تحلیل‌های زبانی، بیشتر از کلمات منفی استفاده شده است تا مثبت. قرارگیری بدن در وضعیت نامناسب، اگرچه می‌تواند منجر به افسردگی شود، اما از طرفی دیگر قرارگیری بدن در وضعیت خوب و مناسب می‌تواند به طور مؤثری با این مسئله مبارزه کند و خلق‌وخوی افراد را بهبود بخشد. حتی تحقیقی انجام شده است که نشان می‌دهد افراد مبتلا به افسردگی پس از نشستن با حالت بدنی مناسب، خودباوری بیشتری را از خود نشان می‌دهند.
افزایش استرس
بسیاری از محققان مطالعاتی در مورد تأثیر وضعیت قرارگیری نامناسب بدن بر روی سطح استرس انجام داده‌اند. هنگامی‌که فردی در وضعیت بدنی نامناسب و بدی قرار می‌گیرد، ممکن است احساس افسردگی و کاهش سطح انرژی در او ایجاد می‌شود. از آنجا که وقتی بدن شما در وضعیت نامناسبی قرار می‌گیرد، راه جریان خون در آن بسته می‌شود، باعث می‌شود که عملکردهای بدن نیز محدود شوند. این عملکردهای بدنی کند می‌شوند و در نهایت انرژی کمتری برای شما باقی می‌ماند. این کمبود انرژی به زودرنجی و سطح استرس بالا تبدیل می‌شود. ذهن شما نه‌تنها تحت تأثیر این روند کند شده، تحت فشار قرار می‌گیرد، بلکه بدن نیز تحت فشار قرار خواهد گرفت. برخی از اعضای بدن مجبورند که در صورت نامناسب بودن وضعیت بدن، خیلی بیشتر کار کنند که در نتیجه فشار و استرس زیادی به آن‌ها وارد می‌شود. یک روش مهم برای رفع این فشارهای شدید، علاوه بر تغییر وضعیت قرارگیری نامناسب بدن، ورزش کردن است.
انگیزه کمتر
از آنجا که یکی از اثرات قرارگیری بدن در وضعیت نامناسب، پایین آمدن اعتماد به نفس است، ممکن است منجر به کاهش انگیزه در فرد شود. ممکن است به خاطر حالت قوزدار و جمع شده‌ی بدنتان، اعتماد به نفس کمتری داشته باشید و یا خجالت بکشید که این امر می‌تواند موقعیت‌های اجتماعی و کاری‌تان را تحت تأثیر قرار دهد. کاهش انگیزه نیز با احساس افسردگی و خستگی همراه است که هر دو از اثرات منفی وضعیت قرارگیری نامناسب بدن است.
هضم و گوارش ضعیف
قرارگیری بدن در وضعیت نامناسب خصوصاً بعد از خوردن غذا برای بدن مضر است. این وضعیت می‌تواند باعث سوزش معده و ریفلاکس اسید معده شود. هنگامی‌که فرد به حالت خمیده باشد، فشار بیش از حدی بر روی کمر و متعاقباً بر روی شکم و معده وارد می‌کند. این فشار بر معده، نه‌تنها برای سلامت فرد خوب نیست بلکه به خصوص در حالی که معده سعی در هضم غذا دارد مضر است. کار هضم غذا می‌تواند با وضعیت نامناسب بدن متوقف و یا کند شود. ضعیف شدن عمل هضم می‌تواند منجر به بروز مشکلات بدنی دیگری، از جمله مشکلات دفع و مشکلات قلبی، شود.
خستگی
از آنجا که قرارگیری بدن در وضعیت نامناسب باعث می‌شود تا بدن منقبض شود، می‌تواند منجر به کاهش سطح انرژی شود. سطح استرس افزایش می‌یابد و متعاقباً بدن را تحت فشار قرار می‌دهد. این فشار منجر به کاهش انرژی و خستگی می‌شود. این خستگی در مفاصل، رباط‌ها، استخوان‌ها و عضلات قابل مشاهده است. برخلاف آنچه شما فکر می‌کنید، وضعیت نامناسب بدن در واقع باعث می‌شود بدن بیشتر از زمانی کار کند که بدن در وضعیت و حالت خوبی قرار دارد. اگر بدنتان در وضعیت مناسب و خوبی قرار داشته باشد، به‌درستی کار خواهد کرد و برای فرآیندهای با عملکرد بالا باز و گشوده است؛ این امر باعث افزایش سطح انرژی می‌شود!
تشخیص
در تشخیص گودی کمر، پزشک اطلاعاتی را از بیمار می‌گیرد که شامل موارد زیر است:
- خصوصیات بیمار. به‌عنوان‌مثال، بالا بودن سن با آرتروز ارتباط دارد. چاقی به کمر فشار وارد می‌کند و احتمال تحلیل رفتن دیسک را افزایش می‌دهد. وزنه‌برداری یا شرکت در فعالیت‌های دیگر می‌تواند عاملی برای ایجاد چنین مشکلاتی باشد.
- سابقه بیمار. پزشک سؤالاتی را برای تعیین اینکه آیا تصادف یا محرک دیگری برای این آسیب‌دیدگی ایجاد کرده است، مطرح می‌کند. پزشک همچنین از شما در مورد محل و زمان وقوع درد و این چه مدت است که آن را تجربه می‌کنید، سؤال خواهد کرد.
- نتایج معاینه بدنی. معاینه‌ی بدنی برای یافتن محل درد انجام می‌شود. در این معاینه مشخص می‌شود که آیا درد منطقه و در یک نقطه است (محدود به پایین کمر) یا به سایر اندام‌ها کشیده می‌شود (به سمت باسن، پاها و کف پاها کشیده می‌شود).
- نتایج تصویربرداری و سایر آزمایش‌ها. معاینات دیگر شامل عکس‌برداری رادیولوژی، اسکن ام آر آی، سی تی اسکن، سونوگرافی و اسکن استخوان می‌باشند.
درمان‌ها
در درمان گودی کمر، پزشکان تا حد امکان از روش‌های غیر جراحی استفاده می‌کنند. در صورت داشتن حالتی خم شده به جلو، منحنی کمر به خودی خود اصلاح می‌شود، بنابراین به هیچ درمانی احتیاج نیست. در صورتی حالت خم شدگی به جلو ادامه داشته باشد، ممکن است به درمان نیاز باشد. درمان زودهنگام می‌تواند از عوارض بعدی این مشکل مانند کمردرد مزمن یا آرتروز جلوگیری کند. از روش‌های درمانی برای گودی کمر می‌توان به فیزیوتراپی برای بهبود قدرت و انعطاف‌پذیری، کاهش وزن در صورت نیاز، استفاده از بریس برای کودکان، مصرف داروهایی برای کاهش درد و تورم و جراحی در موارد شدید اشاره کرد. در مواردی نادر، ممکن است بیمار به عمل جراحی نیاز داشته باشد.
فیزیوتراپی
تمرینات ورزشی و کشش‌هایی وجود دارند که می‌تواند گروه‌های اصلی عضلانی نگه‌دارنده‌ی کمر را تقویت کند، تحرک و انعطاف‌پذیری را بهبود بخشند و حالت صحیح بدن را تقویت کنند. یوگا، طب سوزنی و ماساژ از جمله روش‌هایی است که فواید آن‌ها به اثبات رسیده است
اصلاح حرکات
یادگیری نحوه حرکت صحیح بدن در حین انجام کارهای روزمره – به ویژه مواردی که شامل برداشتن اجسام سنگین، فشار دادن یا کشیدن چیزی است می‌تواند به تسکین و جلوگیری از کمردرد کمک کند. خو داشتن عادت‌های سالمی مانند ورزش کردن، ریلکس کردن، خواب منظم و رژیم غذایی مناسب نیز می‌تواند به این وضعیت کمک کند.
مانیپولاسیون و موبیلیزاسیون (درمانهای دستی) ستون فقرات
متخصصان درمان دستی که به آن‌ها کایروپراکتور میگویند، این تکنیک‌های درمان دستی را انجام می‌دهند که نشان داده شده است فواید کمی تا متوسطی را در کوتاه مدت برای بیماران فراهم می‌کنند.
تزریق برای تسکین درد
- تزریقات اپیدورال ستون فقرات. یک داروی ضدالتهابی استروئیدی به ناحیه‌ای از ستون فقرات به نام فضای اپیدورال تزریق می‌شود. اگرچه تسکین حاصل شده کوتاه مدت است، اما تزریق‌های متعدد می‌تواند شما را قادر به عملکردی مناسب برای طولانی‌مدت کند.
- تزریق بلوک عصبی. یک بی‌حس‌کننده و یک داروی استروئید به ریشه عصبی بخصوصی در ستون فقرات تزریق می‌شود.
- ابلیشن رادیوفرکانسی. یک متخصص مدیریت و درمان درد، سوزنی را وارد عصب مسئول درد می‌کند و با استفاده از جریان الکتریکی ایجاد شده توسط امواج رادیویی، آن را گرم می‌کند و در نتیجه سیگنال‌های درد از آن ناحیه کاهش می‌یابد (مسیر درد مسدود می‌شود).
تحریک الکتریکی عصب از طریق پوست
در این روش درمانی، از طریق پدهایی (بنام الکترود) که به پوست شما وصل شده‌اند، سیگنال‌های الکتریکی کم ولتاژی از یک دستگاه کوچک به منطقه دردناک ارسال می‌شوند. این روش ممکن است تسکین کوتاه‌مدتی را حاصل کند، یا با مسدود کردن سیگنال‌های درد به مغز و یا با تحریک تولید اندورفین که مسکن‌های طبیعی بدن می‌باشد.
داروها
داروهای شل کننده عضلات، داروهای مسکن مانند استامینوفن و آسپرین و داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی مانند ایبوپروفن می‌توانند به شما در کاهش درد کمر کمک کنند. محققان در حال بررسی اثربخشی داروهای نوروپاتیک مانند گاباپنتین هستند. داروهای افیونی معمولاً برای کنترل درد مزمن کمر مؤثر نیستند. در بیشتر موارد، در صورت لزوم، استفاده از این نوع داروها باید فقط برای درمان درد شدید آن هم تنها برای چند روز مصرف شود.
جراحی
معمولاً پس از عدم موفقیت روش‌های درمانی محافظه‌کارانه، عمل جراحی به‌عنوان آخرین راهکار در نظر گرفته می‌شود. البته در برخی شرایط، تصمیم زودهنگام یا فوری برای جراحی ضروری می‌باشد.
