فیبرومیالژیا یا فیبرومیالژی یک بیماری مزمن است که باعث درد و تحریک در بدن می‌شود. این اختلال به طور معمول از میانسالی شروع شده و بیشتر در خانم‌ها دیده می‌شود، البته می‌تواند مردان و افراد در هر سنی از جمله کودکان را نیز مبتلا کند. افراد مبتلا به بیماری‌های خود ایمنی مانند لوپوس یا آرتریت روماتوئید بیشتر از جمعیت افراد معمولی، مستعد ابتلا به این اختلال هستند.
یکی از مؤثرترین راه‌های کنترل علائم این بیماری می‌تواند از طریق درمان‌های فیزیوتراپی باشد. مطالعات نشان داده است که ورزش‌های قلبی عروقی همراه با فعالیت‌های تقویت کننده‌ی وضعیت قرارگیری مناسب بدن نه تنها این درد سراسری را تسکین می‌دهند، بلکه باعث افزایش سطح انرژی، بهبود خواب و افزایش روحیه در فرد می‌شوند. در طی دوره‌ی درمان، می‌توان توانایی بدن را در تنظیم کردن تکانه‌های عصبی متعادل کرد و این امر به نوبه خود علائم را کاهش می‌دهد. به طور معمول خدمات فیزیوتراپی شامل چهار قسمت مرتبط به هم هستند.
چه عواملی باعث فیبرومیالژی می‌شود؟
کارشناسان در این مورد اتفاق نظر دارند که فیبرومیالژی به خاطر یک سیستم عصبی مرکزی بیش از حد حساس و بیش فعال است، در حالی که مغز و طناب نخاعی سطح بالاتری از فعالیت درد دارند.
عوامل خطر
دلایل بروز بیماری فیبرومیالژی مشخص نیست به همین دلیل است که اغلب این بیماری به اشتباه گرفته می‌شود. شانس ابتلای یک فرد به این بیماری ممکن است تحت تأثیر عوامل مختلفی باشد:
- فیبرومیالژیا ممکن است به صورت ارثی در یک خانواده بروز کند.
- این بیماری بیشتر در خانم‌ها شایع است.
- اضطراب یا افسردگی. این موارد می‌توانند باعث تحریک و بروز فیبرومیالژی شوند.
- بیماری‌های دردناکی مانند آرتروز. این نوع شرایط و بیماری‌ها ممکن است فیبرومیالژی را تشدید کنند.
- آزار جسمی. افرادی که سوءاستفاده و آزارهای جسمی یا عاطفی را تجربه کرده‌اند ممکن است بیشتر دچار فیبرومیالژی شوند.
- آسیب‌های فیزیکی. تصادفات یا صدمات شدید نیز ممکن است این شرایط را تحریک کند.
- عدم تحرک جسمی. ورزش نکردن همچنین ممکن است خطر ابتلا به این بیماری را در فرد افزایش دهد.
علائم فیبرومیالژی چیست؟
علائم اولیه بیماری فیبرومیالژیا عبارت‌اند از:
- درد گسترده در سراسر بدن
- واکنشی دردناک و شدت یافته در برابر وارد آمدن فشار در بسیاری از نقاط حساس بدن
افراد مبتلا به فیبرومیالژی ممکن است این علائم را نیز تجربه کنند:
- خستگی متوسط تا شدید
- مشکلات خوابیدن
- خشکی مفصل
- سردرد
- سوزن سوزن شدن، بی‌حسی یا احساس سوزش یا خارش در دست‌ها و پاها
- دوره‌های قاعدگی دردناک
- روده تحریک‌پذیر
- مشکلاتی در تفکر و حافظه
تفاوت بین فیبرومیالژی و سندرم درد میوفاشیال چیست؟
سندرم درد میوفاشیال مانند فیبرومیالژی است، اما تفاوت‌های مهمی در علائم و درمان آن‌ها وجود دارد. یک تفاوت بزرگ بین این دو این است که درد میوفاشیال محدود به یک منطقه خاص است و با نقاط ماشه‌ای مربوط می‌شود.
فرد می‌تواند هم فیبرومیالژیا داشته باشد و هم سندرم درد میوفاشیال. این امر اهمیت مراجعه و مشورت با یک پزشک متخصصی را که می‌تواند تفاوت این دو را تشخیص دهد و درمان‌های مناسبی را برای هر بیماری اعمال کند، بیشتر می‌کند.
تشخیص
هیچ آزمایش خون، تست آزمایشگاهی یا تشخیصی دیگری یا روش‌های تصویربرداری وجود ندارد که بتواند فیبرومیالژی را تشخیص دهد. به همین دلیل پزشکان باید قبل از تشخیص فیبرومیالژی، سایر علل برای بروز علائمی مانند درد و خستگی را رد کنند. درد و خستگی نشانه‌ی بسیاری از بیماری‌ها از جمله سندرم خستگی مزمن، آرتریت روماتوئید یا روماتیسم مفصلی و لوپوس می‌باشد.
دستورالعمل‌های خاصی وجود دارد که پزشکان برای کمک به تشخیص فیبرومیالژیا آن را به کار می‌گیرند. این موارد شامل:
- سابقه درد سراسری و گسترده‌ای که بیش از سه ماه طول کشیده است
- احساس خستگی مفرط و بیدار شدن با بی‌حالی و بدون احساس رفع خستگی
- مشکلات ادراکی (حافظه یا فکر)
- درد در تعداد زیادی از نواحی در سراسر بدن در یک هفته گذشته
بیماران باید به دنبال پزشکی باشند که تجربه زیادی در زمینه‌ی بیماری فیبرومیالژیا داشته باشد: از آنجا که افراد مبتلا به فیبرومیالژی از نظر ظاهری سالم به نظر می‌رسند و آزمایش‌های معمولی آن‌ها معمولاً طبیعی می‌باشند، برای تشخیص آن، پزشک لازم است آگاهی و درک کاملی از این اختلال داشته باشد.
بهترین روش‌های درمان
روش‌هایی برای کنترل درد و سایر علائم این بیماری وجود دارد. متخصصان مدیریت درد، اطلاعات و آگاهی کاملی از طیف وسیعی از گزینه‌های تسکین درد، از جمله نحوه استفاده از آن‌ها را به صورت ترکیبی برای دستیابی به نتیجه موفقیت آمیز دارند.
گزینه‌های درمانی معمولاً به سه دسته تقسیم می‌شوند: داروها، تغییر سبک زندگی و درمان‌های تکمیلی. بیشتر بیماران وقتی از مؤلفه‌هایی از هر سه گزینه استفاده می‌کنند، بهترین عملکرد و نتیجه را خواهند داشت. همچنین ممکن است برای یافتن مؤثرترین دارو برای هر بیمار لازم باشد داروهای مختلفی را امتحان کنند.
داروها
- داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی مانند آسپرین، ایبوپروفن و ناپروکسن
- شل کننده‌های عضلانی
- استروئیدها
- پرگابالین
- دولوکستین یا میلناسیپران
- تزریق وریدی لیدوکائین
- نالترکسون با دوز کم
- داروهای ضد افسردگی سه حلقه‌ای مانند آمی تریپتیلین و نورتریپتیلین
تغییر سبک زندگی
- زیاد ورزش کردن که به گفته کارشناسان و پژوهشگران، ثابت شده است که ورزش می‌تواند یکی از مؤثرترین روش‌های درمانی باشد.
- بهبود عادات خواب بهتر و رعایت موارد بهداشت خواب قبل از خواب
- خوردن غذاهایی که باعث کاهش التهاب در بدن می‌شوند
- شناسایی و اجتناب از غذاها و موادی که به نظر می‌رسد باعث تحریک و درد می‌شوند
- ترک سیگار
- کاهش استرس با مدیتیشن، ذهن آگاهی، یوگا یا سایر تکنیک‌ها
- تنظیم شرایط کاری
- روش دیگر برای تسکین درد عضلات، قرار گرفتن در وان آب گرم است. انجام این کار قبل از خواب نیز می‌تواند به بهبود کیفیت خواب کمک کند.
فیزیوتراپی
فیزیوتراپیست ها می‌توانند به شما آموزش دهند که چگونه درد و خشکی مرتبط با فیبرومیالژیا را کاهش دهید. فیبرومیالژی یک بیماری پیچیده است، اما درمان آن را می‌توان به بخش‌هایی تقسیم کرد و ازاین‌رو می‌توانید قدرت و تحرک خود را بهبود ببخشید. فیزیوتراپیست همچنین می‌تواند به شما در مدیریت فعالیت‌های روزمره‌تان کمک کند تا بتوانید از شروع درد جلوگیری کنید.
برنامه‌های فیزیوتراپی برای کمک به شما در ایجاد تمرکز روی تغییراتی که می‌توانید ایجاد کنید، طراحی می‌شوند تا بتوانید درد، سفتی و خستگی را کنترل کنید. بخشی از درمان شما شامل آموزش می‌باشد. درک علائم فیبرومیالژی و تأثیر آن بر زندگی شما می‌تواند به شما در کاهش اضطراب کمک کند.
تمرینات ریلکسیشن و تحرک نیز در برنامه‌های درمانی شما گنجانده می‌شود. این تمرینات در جهت نشان دادن وضعیت مناسب بدن، کاهش تنش عضلانی و بهبود انعطاف‌پذیری می‌باشند. در کنار تمرینات مناسب، می‌توانید عادت‌های غذایی و خواب را نیز بهبود ببخشید. این به معنای سلامت جسمی و روانی بهتر خواهد بود.
مزایای فیزیوتراپی برای فیبرومیالژی
فیزیوتراپیست ها در زمینه‌ی حرکات بدن تخصص دارند. آن‌ها همچنین در مواردی که شامل درد حاد و مزمن، خشکی، آسیب‌های ورزشی و عوامل استرس زا می‌شوند بسیار آگاهی دارند.
در طول جلسات فیزیوتراپی خود، با یک فیزیوتراپیست کار خواهید کرد تا یک برنامه درمانی متناسب با شرایطتان ایجاد شود. فیزیوتراپیست شما در هر مرحله ازاین‌روند درمان، بر پیشرفت شما نظارت خواهد داشت. همچنین بررسی می‌شود که آیا شما قادر به انجام درمان‌ها و تمرینات در خانه هستید یا خیر.
جلسات منظم و پی در پی با فیزیوتراپیست به شما کمک می‌کند که در طول برنامه درمانی‌تان احساس راحتی بیشتری داشته باشید. در هر بار مراجعه به کلینیک فیزیوتراپی، مطلقاً به شما توجه خواهد شد.
درمان دستی
درمان دستی برای عضلات دردناک شما، مانند موبیلیزاسیون بافت نرم (STM) می‌تواند باعث کاهش انقباض در نواحی موضعی، کاهش ضایعات بافت موضعی و کاهش تنش و احساس سنگینی در بیمارانی شوند که دچار درد فیبرومیالژیا در اندام‌های خود می‌باشند. موبیلیزاسیون یا تحرک مفصلی، تکنیک‌های انرژی عضلانی و سایر روش‌ها برای بهبود حرکت در مفاصل کوچک واقع در ستون فقرات، به رفع تنش در جایی که ریشه عصبی از نخاع خارج می‌شود، کمک می‌کند تا ناحیه‌ی تحت تحریک مکانیکی و یا شیمیایی که ممکن است وجود داشته باشد، آزاد شود، هنگامی که فضای کافی برای یک عصب در حالت طبیعی خود وجود ندارد. خصوصاً تنگی بیش از حد در ناحیه ستون فقرات صدری (ناحیه قفسه سینه)، یک عامل تحریک کننده شایع برای عصب واگ است که می‌تواند باعث بروز مشکلات مختلفی از جمله تغییر در ضربان قلب شود. تنش در این ناحیه از ستون فقرات همچنین به میگرن و سردردهای تنشی کمک می‌کند؛ بنابراین پرداختن به این ناحیه برای بهبود تحرک مفاصل در ستون فقرات می‌تواند به تسکین درد، علائم و کاهش تنش عصبی و علائم کلی ناخوشایند شبیه به آنفولانزا و یا درد قفسه سینه که ممکن است بیمار آن را تجربه کند، کمک کند.
اولتراسوند تراپی
اولتراسوند تراپی روشی است که کاربرد گسترده‌ای در بین فیزیوتراپیست ها برای درمان درد و خشکی دارد و شامل استفاده از پروب اولتراسوند و ژل مخصوص انتقال امواج است. این پروب برای جابجایی در مناطقی از بدن که به عنوان دردناک یا سفت شناخته شده‌اند، استفاده می‌شود و امواجی را از طریق پوست عبور می‌دهد که باعث لرزش بافت‌های نرم موضعی می‌شود. ارتعاشات ناشی از پروب سپس سطح هموگلوبین را افزایش می‌دهد، مولکولی که اکسیژن را به سلول‌ها و بافت‌های بدن منتقل می‌کند، همچنین دمای بافت را افزایش داده که این خود گردش خون را از طریق بافت‌ها بهبود می‌بخشد.
تحریک الکتریکی عصبی از راه پوست یا TENS
TENS نوعی روش درمانی است که در آن جریان الکتریکی پالسی بر روی سطح پوست، با استفاده از دو یا چهار الکترود، قرار می‌گیرد. از این روش برای مدیریت و کنترل شرایط دردناک استفاده می‌شود. TENS روش پرهزینه ای نیست و می‌توان آن را برای افراد مبتلا به فیبرومیالژیا انجام داد و با هیچ عارضه جانبی خاصی همراه نیست. TENS درد در حین حرکت را کاهش می‌دهد، بنابراین ممکن است در کنار سایر روش‌های درمانی، برای کمک به افراد در زندگی عادی‌شان مفید باشد.
گرما درمانی
این روش ساده است و همچنین می‌توان آن را در خانه انجام داد. از حوله‌های گرم خشک یا مرطوب برای تسکین عضلات و مفاصل دردناک استفاده کرد.
ورزش
ورزش اگر به درستی انجام شود و در فعالیت‌های روزمره فرد گنجانده شود، می‌تواند خشکی و خستگی را با موفقیت کاهش دهد، عضلات را تقویت کرده و انعطاف‌پذیری را افزایش دهد و همچنین دامنه حرکتی را بهبود ببخشد. متخصص طب فیزیکی می‌تواند به پیشرفت شما، از جمله در تغییرات استقامتی هوازی، انعطاف‌پذیری، قدرت و سطح درد، برای اطمینان از انجام تمرینات و فعالیت‌هایی که یاد می‌گیرید، کمک کند تا علائمتان را تا حدی قابل کنترل کند که بتوانید خودتان وضعیتتان را با استفاده از یک برنامه تمرینی خانگی مدیریت کنید. هدف از این تمرینات در طولانی مدت این است که از اتکای بیمار به پزشک خود کاسته شود و این تغییرات در سبک زندگی را به عنوان روشی ثابت در زندگی خود قرار دهد. فیزیوتراپیست ها معمولاً برای بیماران مبتلا به فیبرومیالژیا، فعالیت‌های زیر را توصیه می‌کنند:
آب‌درمانی
آب‌درمانی که برای انجام آن به کمک یک متخصص فیزیوتراپی نیاز دارید، همان تمرینات فیزیوتراپی در یک استخر آب است. خاصیت شناوری آب باعث می‌شود که برای توان‌بخشی مناسب می‌باشد که در آن فرد می‌تواند با پشتیبانی آب و کاهش مقاومت، توان ورزشی خود را افزایش دهد. علاوه بر این، بیماران مبتلا به فیبرومیالژیا در آب کمتر احساس درد می‌کنند زیرا آب باعث آرامش عضلات می‌شود و به کشش کمک می‌کند.
از دیگر مزایای آب‌درمانی، می‌توان به کاهش وزن بدن، استرس کمتر در مفاصل تحمل کننده‌ی وزن، افزایش گردش خون، افزایش قدرت، هماهنگی، استقامت و تعادل و همچنین افزایش دامنه حرکتی اشاره کرد. علاوه بر این، به دلیل دمای ثابت حفظ شده در آب و استرس کمی که بر بدن بیمار وارد می‌کند، آب‌درمانی یکی از بهترین روش‌های درمانی برای افراد مبتلا به فیبرومیالژی است.
تمرینات هوازی سطح پایین تا متوسط
بیشتر افراد مبتلا به فیبرومیالژی در ابتدا به دلیل اعتقاد به اینکه ورزش فقط درد را تشدید می‌کند از ورزش کردن واهمه دارند. اگرچه، حفظ یک برنامه‌ی مداوم برای تمرین هوازی در سطح پایین تا متوسط، با کاهش پاسخ التهابی که باعث درد مزمن می‌شود، درد مزمن مرتبط با فیبرومیالژیا را مستقیماً مورد هدف قرار داده و آن را برطرف می‌کند.
کار با یک فیزیوتراپیست این اطمینان را حاصل می‌کند که چنین اتفاقی رخ نمی‌دهد که در این برنامه‌ی ورزشی، حداقل دو تا سه بار پیاده روی سریع در هفته تجویز می‌شود. کار با یک متخصص درمان فیزیکی این اطمینان را به شما می‌دهد که رژیم ورزش هوازی خود را در سطحی شروع می‌کنید که باعث تشدید درد نمی‌شود. سپس فیزیوتراپیست به شما کمک می‌کند تا ظرفیت ورزشی خود را به آرامی به سطحی افزایش داده که بتوانید آن را ادامه دهید. تمرینات هوازی معمولی شامل پیاده روی، دوچرخه سواری یا دستگاه ورزشی الیپتیکال است.
ورزش گروهی
ورزش گروهی می‌تواند به ویژه برای بیماران مبتلا به فیبرومیالژیا مفید باشد زیرا آن‌ها را ترغیب می‌کند تا یک برنامه‌ی ورزشی مداومی داشته باشند. ورزش گروهی مداوم، به بهبود عملکرد بدنی و ناراحتی روانی کمک می‌کند. با توجه به این پیشرفت‌های ذکر شده، احتمال اینکه فرد بتواند تمرینات خود را در خانه ادامه دهد بیشتر می‌شود.
کشش ملایم
برای اینکه توجه بیشتری به مفاصل و عضلاتتان داشته باشید، کشش ملایم باید یکی از روش‌های اصلی در مدیریت علائم فیبرومیالژیا باشد. کشش ملایم و مداوم می‌تواند با کاهش تنش در اطراف عضلات و مفاصل، دامنه حرکت شما را افزایش دهد و مفاصل را روان‌تر می‌کند. حرکات آرام می‌تواند شامل حرکات کششی استاتیک، یوگا و پیلاتس باشد. کشش‌ها همیشه باید در محدوده حرکتی بدون درد انجام شود.
تمرینات قدرتی سبک تا متوسط
انجام تمرینات قدرتی سبک تا متوسط به طور مداوم، با تقویت روحیه، علائم شما را کاهش داده و قدرتتان را افزایش می‌دهد. مطالعات در این خصوص نشان داده است که استفاده از وزنه‌های آزاد (دمبل) برای انجام تمرینات قدرتی، در کاهش درد و به حداقل رساندن افسردگی در افراد مبتلا به فیبرومیالژی مؤثر است. تمرکز لزوماً نباید استفاده از وزنه‌های آزاد باشد، بلکه تقویت بدن از طریق دامنه‌ی حرکتی بالفعل شما است. از روش‌های مختلفی می‌توان برای افزایش قدرت استفاده کرد، مانند نوارهای مقاومت، تمریناتی با وزن بدن، دستگاه‌های بدن‌سازی با وزنه و مقاومت در برابر آب. استفاده از روش‌های متنوع در برنامه‌ی تمرینی‌تان نتایج کاملاً مطلوبی خواهد داشت. از آنجا که امکان دارد که تمرینات تمرین قدرتی را به صورتی نادرست انجام دهید، قبل از اینکه بخواهید آن‌ها را به تنهایی انجام دهید، با فیزیوتراپیست در مورد تکنیک‌های تمرین قدرتی صحبت کنید.
