آب‌درمانی به معنی استفاده از آب با اهداف درمانی می‌باشد. روش‌ها و درجه حرارت‌های متفاوتی را می‌توان برای اهداف مختلف استفاده کرد. آب درمانی شامل استفاده از بخار و یخ و نیز آب گرم، ولرم یا سرد است. اکثر اشخاص مبتلا به درد و خشکی مزمن عضلات استفاده از آب گرم را ترجیح می‌دهند، هرچند آب سرد نیز می‌تواند در تسکین درد بسیار موثر باشد و در صورتی که بلافاصله بعد از ورزش مورد استفاده قرار بگیرد می‌تواند بطور قابل ملاحظه‌ای سبب کاهش درد پس از ورزش گردد.
آب گرم می‌تواند درد و خشکی ناشی از آرتروز زانو و آسیب‌های زانو را تسکین دهد (در مراحل حاد آسیب از گرما استفاده نکنید- برای کاهش التهاب از سرما استفاده کنید). گرمای مرطوب در مقایسه با گرمای خشک سریع‌تر و عمیق‌تر به داخل بافت‌ها نفوذ می‌کند.
فیزیوتراپی در آب که آب‌درمانی نیز نامیده می‌شود به بیماران اجازه می‌دهد تا در آب گرم و تحت نظارت و توصیه‌های متخصصین طب فیزیکی و توانبخشی ما ورزش کنند. در نتیجه از خواص فیزیکی آب به منظور دستیابی به اهداف خاص درمانی استفاده می‌شود.
یکی از متخصصین طب فیزیکی و توانبخشی ما یک معاینه‌ی اولیه از بیماران انجام می‌دهند تا با تشخیص دقیق وضعیت، یک برنامه‌ی آب‌درمانی متناسب با شرایط وی را ارائه دهند. همچنین برنامه‌ي درمانی بیماران می‌تواند توسط مربی آب‌درمانی آنها تهیه شود که اطلاعات این برنامه به متخصص طب فیزیکی و توانبخشی مسئول آب‌درمانی انتقال داده خواهد شد.
آب‌درمانی چیست؟
در آب‌درمانی از خواص آب برای ورزش و تغییر شدت آن استفاده می‌شود. افزایش شناوری (در مقابل جاذبه) امکان تمرین بیشتر را در مقایسه با روی زمین فراهم می‌کند. افزایش درجه حرارت و فشار هیدرواستاتیک موجب افزایش گردش خون و انعطاف‌پذیری بدن و کاهش تورم می‌گردد. افزایش سرعت، تلاطم و مساحت سطح همگی می‌توانند جهت بالا بردن میزان دشواری ورزش استفاده شوند.
استخر آب‌درمانی یک استخر شنا است که بطور اختصاصی جهت کاربرد آب درمانی طراحی شده است. تفاوت اصلی آن افزایش درجه حرارت است. دمای استخر آب‌درمانی تا ۳۵ درجه‌ی سانتی‌گراد می‌باشد. این حالت به بیمار اجازه می‌دهد تا بدن خود را کاملاً ریلکس کند (برعکس آب سرد که بدن سفت می‌شود) که موجب افزایش تسکین درد و گردش خون می‌گردد. استخر آب‌درمانی باید به شکل مستطیل باشد و ممکن است دارای عمق‌های مختلفی باشد تا هم امکان راه رفتن و هم تمرین در عمق آب فراهم شود. دسترسی این استخر باید مناسب باشد و مجهز به یک بالابر جهت جابه‌جایی افرادی که نمی‌توانند به تنهایی وارد استخر شوند نیز باشد.
مصارف آب‌درمانی
آب‌درمانی در شرایط زیر در درمان درد زانو با آب درمانی می تواند مفید باشد:
- زانو درد
- آرتریت زانو- هم آرتروز زانو و هم روماتیسم زانو.
- آسیب رباط‌های صلیبی پشتی و جلویی.
- پس از جراحی‌هایی از جمله تعویض کشکک زانو، بازسازی رباط صلیبی جلویی و غیره.
- خشکی و گرفتگی زانو
موادر منع استفاده
در برخی شرایط خاص آب‌درمانی توصیه نمی‌شود.
- التهاب- آسیب‌های حاد که در آن همچنان قرمزی و حرارت وجود دارد برای درمان آب‌درمانی توصیه نمی‌شود.
- تب- گرم کردن کل بدن در صورتی که تب داشته باشید توصیه نمی‌شود.
- بیماری قلبی- افزایش جریان خون ممکن است موجب فشار روی قلب شود.
- فشار خون بالا
- بیماری‌های عروقی- افزایش جریان خون برای این بیماری مضر است.
- مشکلات کلیوی
- سرطان
- خون‌ریزی
مزایای آب‌درمانی
آب‌درمانی می‌تواند در درمان بسیاری از انواع آسیب‌های نرمی بافت و استخوان و بیماری‌های عصبی عضلانی از جمله دیستروفی ماهیچه‌ای بسیار موثر باشد.
مزایای آب‌درمانی عبارتند از:
- تسکین درد
- کاهش گرفتگی عضله
- افزایش دامنه‌ی حرکتی مفصل
- تقویت عضلات ضعیف
- افزایش گردش خون
- بهبود تعادل و هماهنگی
- بازیابی عضلات فلج شده
سایر مزایای ورزش در آب گرم
ورزش کردن برای افراد مبتلا به آرتروز زانو جهت قوی نگه داشتن عضلات نگهدارنده‌ی زانو و افزایش دامنه‌ی حرکتی ضروری است. هرچند درد آرتروز اغلب شروع ورزش را دشوار می‌کند. ورزش در آب گرم سبب افزایش گردش خون شده که به کاهش درد و شل کردن عضلات و مفاصل خشک کمک می‌کند و در نتیجه انجام ورزش آسان‌تر می‌شود.
ورزش‌های آبی جهت شل کردن عضلات و افزایش دامنه‌ی حرکتی اغلب در استخرهای با آب گرم‌تر انجام می‌گیرند و ورزش‌های هوازی با شدت بالاتر در آب خنک‌تر انجام می‌شوند تا از گرم شدن بیش از حد بدن جلوگیری شود.
انواع حرکات ورزشی در آب
تمرین‌های مختلف و متعددی وجود دارند که در آب قابل انجام هستند و نوع ورزش تجویز شده با توجه به شدت آسیب و شرایط بیمار، میزان توانایی و امکانات و تجهیزات موجود متغیر خواهد بود.
انواع آب‌درمانی
آب‌درمانی می‌تواند شامل هر حرکتی از جمله شناور شدن در آب و بهره بردن از خواص افزایش درجه حرارت و ریلکس شدن تا جلسات ورزشی کامل و سخت متغیر باشد. نوع آب‌درمانی مورد استفاده کاملاً بستگی به شخص تحت درمان و تسهیلات موجود دارد.
بسیاری از تمرینات زمینی را می‌توان جهت استفاده در آب سازگار کرد. راه رفتن در استخر به علت خاصیت شناوری برای مفاصل آسان‌تر خواهد بود. برخی استخرهای پیشرفته ممکن است مجهز به تردمیل در زیر آب باشند. سایر حرکات از جمله اسکات و لانژ نیز آسان می‌باشند.
یکی از روش‌های آب‌درمانی تحت عنوان روش Bad Ragaz Ring شناخته می‌شود. در این روش که برای بازیابی عضله استفاده می‌شود، بیمار در آب شناور شده و الگوهای خاصی از حرکات مقاومتی، استقامتی، ازدیاد طول، ریلکس کردن، دامنه‌ی حرکتی و کاهش تون عضلانی مورد استفاده قرار می‌گیرند.
میزان دشواری تمرین
همانطور که در بالا اشاره شد، تمامی ورزش‌ها را می‌توان با افزایش سرعت حرکت یا تلاطم آب تغییر داد. سایر روش‌های افزایش شدت تمرین‌ها شامل زیاد کردن مساحت سطح می‌باشد. این عمل را می‌توان با نگه داشتن یک جسم عریض در دستان (مانند یک راکت یا چوب) هنگام حرکت در آب انجام داد.
خاصیت شناوری آب را می‌توان به عنوان ابزاری جهت کمک به حرکت یا افزایش دشواری تمرین مورد استفاده قرار داد. برای مثال هنگام ورزش شانه‌ها، می‌توان از آب برای کمک به بالا بردن دستان از دو طرف استفاده کرد. هرچند این عمل موجب مقاومت در برابر پایین آوردن دست‌ها نیز می‌شود. این میزان مقاومت را می‌توان با متصل کردن یک جسم شناور به دست افزایش داد.
آب‌درمانی چگونه به درمان مشکلات مفصلی و استخوانی کمک می‌کند؟
خواص آب که موجب محافظت از مفاصل می‌شوند عبارتند از خاصیت شناوری، فشار هیدرواستاتیک و مقاومت آب.
خاصیت شناوری
خاصیت شناوری آب بیشتر وزن بدن را تحمل می‌کند بنابراین فشار ناچیزی روی مفاصل زانو یا هر کدام از مفاصل تحمل‌کننده‌ی وزن وارد می‌شود. آبی که تا گردن باشد ۹۰ درصد از وزن بدن را تحمل می‌کند، همچنین اگر تا سینه باشد ۷۵ درصد و اگر تا کمر باشد نیز ۵۰ درصد از وزن بدن را کاهش می‌دهد.
فشار هیدرواستاتیک
فشاری که آب بر بدن وارد می‌کند موجب کاهش تورم مفاصل شده و به پیشگیری یا کاهش درد پس از ورزش نیز کمک می‌کند.
مقاومت آب
به دلیل خواص مقاومتی آب، عضلات برای حرکت در آب باید سخت‌تر از زمانی که روی زمین هستید کار کنند. این امر موجب افزایش فعالیت عضلات بدون وارد کردن فشار اضافه بر آنها می‌گردد. هرچه عضلات بزرگ‌تر (پاها و دست‌ها) سخت‌تر به کار گرفته شوند، قلب و ریه‌ها نیز باید بیشتر کار کنند تا اکسیژن لازم برای آنها را تامین نمایند. ورزش زیر آب امکان انجام تمرین هوازی با شدت بالا که برای زانو و مفاصل راحت‌تر است را فراهم می‌کند.
با اینکه که ورزش‌های آبی را می‌توان در هر استخر شنایی انجام داد اما دمای آب معمولاً در جلسات تمرینی برای اشخاص مبتلا به التهاب مفاصل گرم‌تر است.
ورزش‌های هوازی با شدت بالا باید در آب خنک‌تر انجام شوند تا از افزایش بیش از حد دمای بدن جلوگیری شود.
