عمل جراحی بسته دیسک کمر: راه‌ها و روش‌ها

در روش جراحی بسته کمر از تکنولوژی های پیشرفته و تکنیک های خلاقانه مانند جراحی بسته دیسک کمر با هدایت سونوگرافی برای درمان کمر درد و گردن درد ناشی از اختلالات ستون فقرات استفاده می شود. به طور کلی هدف از جراحی بسته ستون فقرات بازیابی ثبات مهره ها و مفاصل ستون فقرات و برطرف کردن فشار وارده به شاخه های عصبی در ستون فقرات است (معمولا فشار به شاخه های عصبی بر اثر بی ثباتی مهره ها و مفاصل، زائده های استخوانی، بیرون زدگی دیسک کمر، انحراف ستون فقرات یا تومور است).

جراحی بسته دیسک کمر در مقایسه با روش جراحی باز کمر بسیار سریع تر و ایمن تر است، درد بعد از جراحی دیسک کمر کمتر بوده و نیاز به دوره نقاهت بسیار کوتاه تری دارد. در روش جراحی بسته دیسک کمر، حین عمل آسیب بسیار کمتری به عضلات و بافت های بدن وارد می شود از این رو این روش مزایای زیر را دارد:

در ادامه مقاله هر یک از روش های عمل بسته دیسک کمر  توضیح داده خواهد شد:

تزریق اپیدورال

تزریق در ناحیه اپیدورال یک روش عمل بسته دیسک کمر است که موجب تسکین درد کمر و گردن و همچنین تسکین درد دست ها و پاها که  ناشی از اختلالات ستون فقرات است، می شود. تزریق اپیدورال می تواند در تسکین درد ناشی از تنگی کانال نخاعی، آرتروز ستون فقرات و بیرون زدگی دیسک کمر موثر باشد. در این روش داروی استروئیدی در محل شاخه عصبی تحت فشار و در فضای اپیدورال تزریق می شود. فضای اپیدورال، فضای بین لایه محافظ پوشاننده نخاع و مهره های ستون فقرات می باشد. اثرات تزریق استروئید می تواند موقتی باشد. نتایج تزریق ممکن است بین چند روز تا چند سال ماندگار باشند. هدف از انجام تزریق اپیدورال تسکین درد بیمار به منظور قادر ساختن او به انجام فعالیت های روزانه و انجام درمان های فیزیوتراپی می باشد.  ماده تزریقی شامل یک کورتیکواستروئید با اثر بلند مدت (مانند تریامسینولون یا بتامتازون) و یک ماده بی حس کننده (مانند لیدوکائین یا بوپیواکائین) می باشد. همانطور که گفته شد این دارو ها به فضای اپیدورال یعنی ناحیه بین غشای سخت شامه(غشای محافظ عصب) و قسمت استخوانی مهره ها تزریق می شود. (به شکل زیر نگاه کنید). این ناحیه با چربی و رگ های خونی پر شده است.

 
ناحیه اپیدورال: فضای بین “سخت شامه” (غشای محافظ عصب) و قسمت استخوانی مهره که با چربی و رگ های خونی پر شده است. سخت شامه یک غشای محافظ برای طناب نخاعی و تمام شاخه های عصبی منشعب شده از آن است و درون این لایه ماده مغزی نخاعی وجود دارد.

 سه روش عمده برای تزریق ماده استروئیدی به فضای اپیدورال وجود دارد. تزریق از طریق استخوان لامینا (اینترلامینار)، تزریق دمی یا کودال (نزدیک دنبالچه) و تزریق ترانسفورمینال.

با تزریق ماده استروئیدی به محل درد، التهاب کاهش می‌یابد. اما متأسفانه این روش نمی‌تواند مشکل بیرون زدگی دیسک را برطرف کند، بلکه تأثیری تنها بر روی شاخه عصبی دارد. اثرات تزریق ممکن است بین چند روز تا چند سال ادامه داشته باشد، و در این مدت باعث تسکین درد بیمار می‌شود. با استفاده از فیزیوتراپی و پیگیری برنامه تمرینی ویژه، بیمار می‌تواند در این مدت مشکل خود را حل کرده و به تسکین درد دست پیدا کند.

افراد مناسب برای استفاده از این روش

این روش برای بیمارانی که درد در گردن ، بازوها، پایین کمر یا پاها(سیاتیک) دارند موثر است. خصوصا کسانی که یکی از مشکلات زیر را دارند:

• تنگی کانال نخاعی: باریک شدن کانال نخاعی و در نتیجه فشار به طناب نخاعی که منجر به درد کمر و پا می شود(خصوصا هنگام راه رفتن)
• اسپوندیلوز: تحلیل رفتن و یا حتی شکسته شدن مفاصل فاست و سر خوردگی مهره های کمری روی هم و در نتیجه وارد شدن فشار به شاخه های عصبی.
•  بیرون زدگی دیسک کمر: ماده ی ژله ای مانند درون دیسک های بین مهره ای ممکن است با ضعیف شدن یا وارد شدن فشار به لایه بیرونی دیسک، از درون دیسک بیرون بزند. با بیرون آمدن این ماده از درون دیسک و برخورد آن با شاخه های عصبی، عصب ها تحریک می شوند، ملتهب می شوند و ورم می کنند. 
• فرسایش دیسک: تحلیل رفتن و فرسایش دیسکهای بین مهره ای بر اثر زمان، کوچک شدن دیسک، شکننده شدن لایه بیرونی آن و رشد زائده های استخوانی اطراف مهره ها
• اولین شاخه عصبی در ناحیه خاجی در ستون فقرات ایجاد می شود.

موثر بودن تزریق اپیدورال با تقبل هزینه عمل بسته دیسک برای تسکین درد ناشی از مشکلات التهابی گفته شده در بالا به اثبات رسیده است. همچنین پزشک با تزریق اپیدورال می تواند اطمینان حاصل کند که بیمار دچار بیرون زدگی دیسک کمر نیاز به انجام جراحی باز دارد یا نه چرا که بعد از تزریق استروئید و تسکین درد بیمار قادر است فیزیوتراپی و برنامه تمرینی را انجام دهد و مشخص می شود که بیرون زدگی دیسک با این روش ها قابل درمان است یا خیر.

ملاحظات: تزریق اپیدورال نباید برای بیمارانی که دچار عفونت هستند، زنان باردار و بیماران دارای خونریزی انجام شود. همچنین این تزریق در بیماران دیابتی می تواند برای حدود کمتر از 24 ساعت میزان قند خون را بالا ببرد. این تزریق همچنین موقتا فشار خون را بالا می برد.

تزریق اپیدورال کودال

بر اساس مطالعات انجام شده، روش تزریق اپیدورال کودال دارای عوارض بسیار کمتری است و بیشترین تأثیر را در مقایسه با سایر روش‌های تزریق دارد. در این روش، ترکیبی از داروهای بی‌حسی و موضعی به منظور کاهش و رفع درد پشت و کمر تزریق می‌شود.

این روش شامل وارد کردن یک سوزن نازک در ناحیه خاصی از کمر می باشد که معمولا این ناحیه بی حس شده تا بیمار درد ناشی از وارد شدن سورن را احساس نکند.

در این روش برای رفع درد کمر و پشت تزریق به صورت مستقیم توسط سوزن و به ترنیب در ناحیه پشت و خاجی انجام می شود. آرام شدن سریع درد و علائم بیماران از  مؤثرترین دستاورد این تزریق است.

تزریق فاست

تزریق در مفصل فاست نیز یکی دیگر از روش های جراحی بسته کمر می باشد که کمر درد و گردن درد ناشی از التهاب مفاصل فاست را درمان می کند. دلیل درد مفاصل فاست (آرتروز، فرسایش یا آسیب) به خوبی قابل تشخیص نیست و ممکن است با درد دیسک های بین مهره ای اشتباه گرفته شود. تزریق فاست با دو هدف انجام می شود : اول به منظور تشخیص منبع درد که مفاصل فاست است یا دیسک و دوم تسکین درد و التهاب مفصل. اثرات تزریق فاست می تواند موقتی باشد. نتایج تزریق ممکن است بین چند روز تا چند سال دوام داشته باشند. هدف از انجام تزریق اپیدورال تسکین درد بیمار به منظور قادر ساختن او به انجام فعالیت های روزانه و انجام برنامه درمانی فیزیوتراپی می باشد. 

افراد مناسب برای استفاده از این روش

در صورتی که درد گردن، بازو ، کمر یا پای بیمار ناشی از التهاب مفاصل فاست باشد این روش برای او موثر است. این روش در مورد بیمارانی به کار می رود روش های درمانی اولیه مانند داروهای ضدالتهاب خوراکی، استراحت، استفاده از کمربند طبی و فیزیوتراپی برای آن ها موثر نبوده است. همچنین ممکن است پزشک این تزریق را به این منظور انجام دهد که تشخیص دهد منشا درد مفصل فاست است یا خیر. تزریق فاست در موارد التهاب مفصل فاست دز اثر مشکلات زیر موثر است:

• تنگی کانال نخاعی: باریک شدن کانال نخاعی و در نتیجه فشار به طناب نخاعی که منجر به درد کمر و پا می شود(خصوصا هنگام راه رفتن)
• اسپوندیلوز : تحلیل رفتن و یا حتی شکسته شدن مفاصل فاست و سر خوردگی مهره های کمری روی هم و در نتیجه وارد شدن فشار به شاخه های عصبی.
• بیرون زدگی دیسک کمر: ماده ی ژله ای مانند درون دیسک های بین مهره ای ممکن است با ضعیف شدن یا وارد شدن فشار به لایه بیرونی دیسک، از درون دیسک بیرون بزند . با بیرون آمدن این ماده از درون دیسک و برخورد آن با شاخه های عصبی ، عصب ها تحریک می شوند ، ملتهب می شوند و ورم می کنند. 
• سیاتیک: دردی که در طول عصب سیاتیک حس می شود یعنی در باسن و پاها. این درد بر اثر وارد شدن فشار به پنجمین شاخه ی عصبی در ناحیه کمری یا اولین شاخه عصبی در ناحیه خاجی در ستون فقرات ایجاد می شود.
• آرتروز ستون فقرات: التهاب مفصل به علت فرسایش و ساییدگی مفصل که باعث درد، ورم و محدودیت حرکتی و خشکی مفصل می شود.
• درد پس از جراحی کمر: درد شدید کمر پس از جراحی باز دیسک کمر که علت آن آسیب رسیدن به عضلات کمر و مفصل فاست در حین انجام عمل است.

ملاحظات: تزریق فاست نباید برای بیمارانی دارای عفونت، خونریزی و زنان باردار انجام شود. همچنین این تزریق در بیماران دیابتی می تواند برای حدود کمتر از 24 ساعت تا حدودی میزان قند خون را بالا ببرد. این تزریق همچنین موقتا فشار خون را بالا می برد.

رادیوفرکوئنسی

روش رادیوفرکوئنسی یک روش جراحی بسته کمر می باشد که برای درمان درد های مفاصل فاست و مفصل ساکروایلیاک ( ناشی از آرتروز یا فرسایش مفصل یا آسیب ) است. در این روش توسط ایجاد حرارت با امواج RF یک بریدگی در عصب های به خصوصی ایجاد می شود تا بدین ترتیب از انتقال سیگنال های درد به مغز توسط این عصب ها جلوگیری شود و بدین ترتیب درد بیمار تسکین می یابد.

به این روش سوزاندن عصب با امواج RF یا نورولیز عصبی با امواج RF گفته می شود. دو روش برای سوزاندن عصب با امواج RF وجود دارد:

• سوزاندن ( نوروتومی) عصب شاخه میانی: سوزاندن عصب هایی که سیگنال های درد مفاصل فاست را ارسال می کنند
• سوزاندن ( نوروتومی) عصب شاخه جانبی: سوزاندن عصب هایی که سیگنال های درد مفاصل ساکروایلیاک را ارسال می کنند

عصب هایی که در این روش توسط امواج سوزانده می شوند مربوط به کنترل حرکت یا حس دست یا پا نیستند و بنابراین خطر آسیب رسیدن به این اعضا در این روش (نزدیک به صفر) است.

روش نوروتومی با امواج رادیوفرکوئنسی( یا سوزاندن عصب با امواج RF) یکی از روش های جراحی بسته کمر است که درد کمر ناشی از آسیب به مفاصل فاست و ساکروایلیاک را تسکین می دهد یا کاملا از بین می برد. در این ارسال سیگنال های درد به مغز متوقف می شود.

روش نوروتومی با رادیوفرکوئنسی نوعی روش جراحی بسته کمر است که برای درمان درد مفاصل فاست استفاده می شود.

مفاصل فاست، جفت مفاصلی هستند که در قسمت پشتی مهره ها قرار دارند. مفاصل فاست از ستون فقرات حمایت می کنند و امکان خم و راست شدن شخص را فراهم می کنند. هر مفصل فاست به شاخه عصبی میانی بسیار کوچک متصل است که مسئول ارسال سیگنال های درد به مغز هستند. برخی از مشکلات ستون فقرات می تواند به درد مفاصل فاست منجر شود مانند آرتروزستون فقرات،تنگی کانال نخاعی و وارد شدن آسیب به کمر مثلا در یک تصادف

در سوزاندن عصب کمر با رادیوفرکوئنسی یا اصطلاحا نوروتومی رادیوفرکوئنسی ابتدا بیمار به صورت خوابانیده می شود. پوست و بافت نرم بدن بیمار در محل انجام عمل بی حس می شود.

سپس پزشک از دستگاه فلوروسکوپ برای دیدن تصویر ستون فقرات حین عمل استفاده می کند و با استفاده از آن سوزنی را به طرف عصب های شاخه میانی می فرستد.

ابتدا میزان بسیار کمی از جریان الکترکی توسط سوزن به این ناحیه فرستاده می شود تا اطمینان حاصل شود که سوزن دقیقا در کنار عصب مورد نظر قرار گرفته و به اندازه کافی از عصب های دیگر دور است. جریان الکتریکی برای چند لحظه باعث احساس درد و تکان ناگهانی عضله می شود. سپس عصب مورد نظر با ماده بی حس کننده، بی حس می شود تا درد بیمار کاهش داده شود.

بعد از آن امواج رادیوفرکوئنسی به محل فرستاده می شوند تا سر عصب را داغ کنند و با سوزاندن سر عصب، دیگر سیگنال های درد به مغز منتقل نخواهد شد.

مانند بسیاری دیگر از روش های جراحی بسته کمر نوروتومی فرکوئنسی برای برخی از بیماران اثر بهتر و برای برخی اثر کمتری دارد اما معمولا در نتیجه انجام این عمل درد بیمار به اندازه ای کاهش می یابد که قادر خواهد بود برنامه توانبخشی را انجام دهد.

تزریق ازون

در روش اوزون درمانی گاز ازون به داخل دیسک بر آمده تزریق می شود و باعث کاهش حجم داخل دیسک می شود. کاهش حجم دیسک به علت اکسیده شدن پروتئین های گلیکوژل شده در داخل دیسک است. پرو تئین های گلیکوژل شده نوعی از پروتئین است که در ماده ی ژله ای مانند درون دیسک وجود دارد.

با کاهش حجم دیسک، فشاری که بر عصب وارد می‌شود (ناشی از بروز برآمدگی دیسک) همچنین کاهش می‌یابد و این باعث تسکین درد بیمار می‌شود. روش تزریق ازون دارای مزایای بسیاری است و در برخی موارد می‌تواند بهترین گزینه برای درمان غیرجراحی بروز برآمدگی دیسک کمر باشد. تحقیقات زیادی برای بررسی ایمنی و اثربخشی این روش انجام شده است. روش تزریق ازون در هزاران بیمار استفاده شده است و ایمنی و اثربخشی آن در درمان بروز برآمدگی دیسک کمر به طور قابل اثباتی تأیید شده است. این روش باعث کاهش حجم دیسک می‌شود، اما بدون نیاز به برش و برداشتن بخشی از دیسک انجام می‌شود.

به غیر از دوره نقاهت کوتاه تر و داشتن عوارض کمتر نسبت به روش جراحی باز کمر، روش تزریق ازون مزایای دیگری نیز دارد. از جمله:

• یک روش جراحی بسته بدون داشتن عوارض عمل دیسک کمر 
• انجام عمل نیازی به بستری شدن بیمار ندارد
• تزریق اوزن زمان بسیار کوتاهی انجام می شود
• هزینه این روش بسیار کمتر از جراحی باز است
• این روش بدون درد است

تزریق دیسکوژل

جدید ترین روش جراحی بسته دیسک کمر ، تزریق دیسکوژل است .در این روش که توسط محققان فرانسوی ابداع شده است، یک لوله جراحی کوچک به داخل دیسک فرستاده می شود و از طریق آن ترکیب منجمد شده ای از الکل و سلولزو تنگستن در درون دیسک تزریق می شود.

تزریق این ترکیب موجب کاهش آب در درون دیسک می شود چرا که این ماده آب درون دیسک را جذب خود می کند. با جذب آب درون دیسک رفته رفته ( طی چند ساعت تا چند روز) فشار روی عصب، ناشی از بیرون زدگی دیسک برطرف می شود. این روش بدون نیاز به بستری کردن بیمار انجام می شود و با بیهوشی موضعی انجام شده و بدون درد است. میزان موفقیت این عمل بین 80 تا 90 درصد است  و بیماران تا سه ماه بعد از عمل دیگر درد و علائم ناشی از دیسک کمر را ندارند.

 
A – بیرون زدگی دیسک و فشار به عصب

B – تزریق دیسکوژل به داخل نوکلئوس(بخش میانی دیسک)

C – شروع انقباض دیسک بیرون زده و تسکین یافتن درد بیمار

D – جمع شدن کامل دیسک بیرون زده و از بین رفتن کامل درد

مزایای روش دیسکوژل در مقایسه با سایر روش های درمان دیسک کمر :

• روش جراحی بسته کمر با خطرات بسیار کم نسبت به عوارض جراحی دیسک کمر
• عدم دسترسی به ستون فقرات از طریق جراحی و برش
• نبودن جای زخم پس از جراحی، درد پس از جراحی و نیاز به انجام توانبخشی
• عدم نیاز به بستری شدن بیمار
• عدم نیاز به انجام درمان های فیزیوتراپی پس از عمل
• در صد موفقیت بالا ( 80 تا 90 درصد)

لیزر

در روش عمل جراحی بسته دیسک کمر با لیزر یک پروب به داخل دیسک فرستاده می شود. پروب مخصوص با کمک تصاویر فلوروسکوپی به داخل دیسک هدایت می شود. سپس با تاباندن اشعه لیزر بافت درون دیسک تبخیر می شود که باعث کم شدن حجم دیسک و کاهش التهاب و کاهش فشار وارد شده بر عصب ، ناشی از برآمدگی دیسک می شود.

جراحی لیزری در چه مواردی انجام می شود؟

لیزر درمانی دیسک کمر برای رفع برآمدگی و جلوزدگی عرضی دیسک استفاده میشود. تجربه نشان داده رفع بیرون زدگی دیسک با لیزر KTP/532 در موارد زیر موثر است:

• برآمدگی عرضی دیسک کمر
• میزان برآمدگی دیسک کمر کمتر از 30 درصد شعاع کانال نخاعی باشد
• تحت اعمال وزن بدن روی دیسک ، ارتفاع آن 4 میلی متر یا بیشتر باشد
• برآمدگی دیسک به داخل کانال نخاعی کمتر از 3 میلی متر باشد
• مایع درون دیسک بیرون نزده باشد

برنامه ورزش خانگی برای درمان گردن درد